Wasaaradda dhaqaalaha ee Imaaraadka Carabta ayaa bilawday mashruuc lagu
horumarinayo laguna casriyeynayo siyaasadda dhaqaalaha dalka si waafaqsan
halbeegyada caalamiga ah ee ugu wanaagsan, iyadoo lala kaashanayo Ururka
Iskaashiga Dhaqaalaha iyo Horumarinta (OECD) .
Mashruucu wuxuu ku yimid qaab dhismeedka xoojinta dadaalka Imaaraadka ee
horumarinta deegaanka sharci-dejinta dhaqaalaha iyo maalgashiga, iyo
taageeridda tartanka iyo joogtaynta dhaqaalaha qaranka.
Tani waxay ku soo beegantay intii uu socday aqoon iswaydaarsi ay wasaaraddu
soo qabanqaabisay oo ka dhacay magaalada Dubai, iyadoo uu goob joog ka ahaa
Abdullah bin Touq Al-Marri, wasiirka dhaqaalaha, sida lagu sheegay
war-saxaafadeed.
Abdullah bin Touq ayaa sheegay in shaqada dhaqaale ee dalka ay marqaati ka
tahay marxalad gaar ah oo waxqabad, dardargelin iyo dadaal qaran oo wadajir ah,
taas oo gacan ka geysatay kordhinta heerka kobaca wax soo saarka gudaha ee
dhaqaalaha qaranka, iyo xoojinta mawqifka Imaaraatka Carabta ee ah xarun
caalami ah maalgashiga iyo ganacsiga.
Waxa uu tilmaamay in mashruuca horumarinta siyaasadda dhaqaaluhu uu
kor u qaadayo dabacsanaanta iyo tartanka deegaanka ganacsiga iyo maalgashiga,
isla markaana uu taageerayo awoodda haykalka sharci ee dalka iyada oo loo
marayo is dhexgalka siyaasadaha dhaqaalaha ee dalka, sidaas darteedna uu gacan
ka geysan doono xoojinta hoggaanka Imaaraadku ku leeyahay caalamka. khariidada
ganacsiga iyo maalgashiga.
Mashruuca waxaa ka mid ah horumarinta iyo casriyeynta 5 siyaasad dhaqaale,
oo ay ku jiraan maalgashiga, tartanka, maamulka ganacsiga qoyska, hal-abuurka
ganacsiga, shirkadaha yaryar iyo kuwa dhexdhexaadka ah, iyo qaababka nidaaminta
suuqyada wax soo saarka.
Siyaasadahani waxay ujeedadoodu tahay in kor loo qaado kala-duwanaanshaha
dhaqaalaha qaranka, xoojinta awoodda kaabayaasha iyo shuruucda dalka, iyo
taageeridda soo jiidashada maalgashiga gudaha iyo dibadda.
Mashruucu waxa uu gacan ka geystaa xoojinta wada shaqaynta ururka
iskaashiga dhaqaalaha iyo horumarinta, waxana uu taageerayaa dadaalka uu dalku
ugu jiro in uu u wareego qaabkiisa cusub ee dhaqaale .
Intii uu socday aqoon-is-weydaarsiga, Badriya Al-Maidour , Kaaliyaha
Xog-hayaha Wasaaradda Dhaqaalaha ee Waaxda Adeegyada Taageerada, ayaa dib
u eegis ku sameysay guulaha ay Imaaraadka ka gaareen dhinacyada dhaqaalaha iyo
dhinacyada, oo ay ugu weyn tahay kobaca aan horay loo arag ee 8.5% ee GDP ee
sicirka gobolka ee joogtada ah intii lagu jiray qeybtii hore ee 2022.
Waxyaabihii ka soo baxay aqoon iswaydaarsigan ayaa waxaa ka mid ahaa
heshiis lagu dhisayo guddi wada shaqayneed oo u dhexeeya wasaaradda dhaqaalaha
iyo ururka iskaashiga dhaqaalaha iyo horumarinta si ay u daba galaan una
kormeeraan dejinta siyaasadaha mashruuca.
Dalku wuxuu xubin ka yahay Madasha Caalamiga ah ee Hufnaanta iyo
Isdhaafsiga Macluumaadka Ujeeddooyinka Canshuuraha, taas oo qayb ka ah
hindisayaasha Ururka Iskaashiga Dhaqaalaha iyo Horumarinta .
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa gaaray magaalada
Roma ee dalka Talyaaniga, halkaas oo ay uga bilaabatay booqasho ku saabsan
xoojinta xiriirka Talyaaniga
Madaxweyne Xasan Sheikh ayaa marti-qaad ka helay madaxda dalka Talyaaniga,
isagoo kulamo la qaadan doona dhiggiisa Sergio Mattarella iyo Ra’iisul Wasaare
Giorgia Meloni oo ay ka wada-xaajoonayaan kobcinta iskaashiga labada dal iyo
hirgelinta heshiisyadii ay horey u galeen Soomaaliya iyo Talyaaniga.
Sida ay madaxtooyadu sheegtay, Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa madaxda
Talyaaniga u soo bandhigaya dhinacyada ay danaynayso dowladda Federaalka
Soomaaliya in laga caawiyo, si guul looga gaaro dagaalka Alshabaab, loona
gaarsiiyo shacabka Soomaaliyeed xasilloonida iyo nabadda.
Sidoo kale, madaxtooyadu waxay sheeegtay in Labada dal ay ka arrinsanayaan
iskaashiga dhinacyada maalgashiga, dhaqaalaha, Warshadaha iyo waxbarashada,
iyadoo Madaxda iyo diblumaasiyiinta ku wehelinaya safarkan MadaxweynahaJamhuuriyadda ay la saxiixan doonaan dhiggooda dalka Talyaaniga heshiisyo iyo
is-afgarad ku qotoma danaha dalkeeinna.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh
Maxamuud ayaa warqadaha aqoonsiga danjirenimo ka guddoomay safiirrada cusub ee
dalalka, Turkiga, Burundi iyo Thailand ee loo soo magacaabay Soomaaliya.
Munaasabad ku qabsoomtay Madaxtooyada Qaranka ayaa Madaxeweynuhu kaga
guddoomiye waraaqaha Aqoonsiga Danjireyaasha kala ah, Mudane Ibrahim Mete
Yagli, Safiirka cusub ee dalka Turkiga ee Soomaaliya, Marwo Evelyne Habonimana,
Danjiraha Cusub ee Burundi iyo Marwo Sasirit Tangulrat oo ah Danjiraha
cusub ee dalka Thailand u fadhin doonta dalkeenna.
Danjireyaasha ayaa Madaxweynaha la wadaagay farriimo ay ka sideen Boqorrada
iyo hoggaanka dalalkooda, iyagoo soo bandhigay dadaalka ay ku bixin doonaan
adkaynta xiriirka taariikhiga ah ee ay la wadaagaan Dowlada iyo Shacab ka
Soomaaliyeed.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda iyo Danjireyaasha ayaa si gaar-gaar ah uga wada
hadlay xoojinta xiriirka diblomaasiyadeed iyo iskaashiga ay Dowladda Federaalka
Soomaaliya la leeyihiin dalalkoodu, waxa uuna xusay ahmiyadda ay leedahay in ay
xoojiyaan garab istaagga dowladda Soomaaliya iyo shacabkeeda, si guul looga
gaaro dowlad-dhiska iyo horumarinta dalka.
Sidoo kale, Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa si gaar ah ugu
tacsiyeeyey shacabka iyo dowladda Turkiga dhul-gariirkii ka dhacay dalkaas,
waxa uuna muujiyey sida shacabka iyo dowladda Soomaaliyeed ay murugada ula
qeybsanayaan.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa madaxtooyada ku qaabilay
Madaxweyne ku xigeenka Bankiga Adduunka qeybtiisa Bariga iyo Koonfurta AfrikaMarwo Victoria Kwakwa iyo wafdi ay hogaamineysay.
Madaxweynaha ayaa la wadaagay howlaha horutabinta u leh Soomaaliya, isagoo
ku dhiirigaliyey Bankiga Adduunka in mashaariicda hadda socda iyo kuwa soo
wajahan ay noqdaan qaar horumarinta, nabada, maalgalinta, shaqaaleynta iyo
addeega bulshada wax ka tari kara, isla markaasna raad muuqda reebi kara.
Madaxda Bankiga Adduunka waxay balan-qaadeen inay sii wadi donaan xiriirka
adag ee miradhalka ah ee u dhxeeya dowladda Soomaliya iyo Bankiga Addunka. Si
gaar ah qeybaha ay danaynayso dowladda federaalka Soomaaliya in lagu jiheeyo mashaariicda
laga fuliyo dalka ayey galabta Madaxweynaha ka balan-qaadeen madaxdaan.
Qeybaha ay Soomaaliya aad u daneyneyso in laga garab siiyo waxaa ka mid ah,
tacliinta, kalluumaysiga, aqoonta beeraha iyo kobcinta ganacsiga gaar ka loo
leeyahay, si loo kordhiyo dhaqaalaha iyo dakhliga.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa u soo jeediyay mas’uuliyiinta Bankiga Adduunka
inay kordhiyaan tirada muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ka shaqeeya Bankiga,
kuwaas oo fahmi kara baahiyaha horumarineed ee dalka.
Dhinaca kale, xubnahaan ay Victoria Kwakwa oo markii ugu horeysay timid
Soomaaliya waxaa sidoo kale qaabilay Ra’iisul Wasaare Xamze Cabdi Barre, Kulan
ay ku sheegeen xafiiskiisa waxaa looga dooday mashaariicda horumarineed ee
Baanka Adduunka uu ka fuliyo Soomaaliya iyo sidii loo waafajin lahaa baahida
dhabta ee dadka Soomaaliyeed ay qabaan iyo inay noqdaan kuwo ay ka muuqato in
umaddu ay leedahay.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh
Maxamuud, ayaa xalay magaalada Baydhabo ee xarunta KMG ah ee maamulka Koonfur
Galbeed ku soo gebagebeeyey wejigii labaad ee shirka dib u heshiisiinta.
Dhinacyada ka qeybgalaya shirka ayaa u suurtagashay in ay ka gudbaan
khilaafaadyo, islamarkaana ay gaaraan heshiis ku saabsan doorashada guddoonka
baarlamaanka ee maamulkaasi.
Sida lagu sheegay war-murtiyeedkii ugu dambeeyay ee shirka laga soo saaray,
waxaa la isku raacay in muddada u dhaxaysa November 2023 iyo December 2023 lagu
soo xulo xubnaha baarlamaanka maamul goboleedyada.
Guddoomiyaha Guddiga Dib u heshiisiinta, Madaxweynaha Maamulka Koonfur
Galbeed iyo Siyaasiyiinta Mucaaradka ayaa isku raacay in Wasaaradda Arrimaha
Gudaha, Federaalka iyo Dib u heshiisiinta ee Xukuumadda Soomaaliya ay
dhaqangeliso heshiiskaasi.
Heshiiskan ayaa la filayaa in lagu soo afjaro khilaaf u dhaxeeya
madaxweynaha maamulka Koonfur Galbeed Cabdulcasiis Liftagrin iyo dadka kasoo
horjeeda ee ku saabsan arrimaha doorashada maamulkaasi, kaasoo sababay iska hor
imaadyo hubeysan oo ka dhacay magaalada Baydhabo, waxaana waqtigiisa dastuuriga
ah uu ku ekaa December 2022.
Ka dib dhexdhexaadintii Emirate-ka ee lagu oo lagu guulaystay, in 63 maxbuus
dagaal "xasaasi ah" ayaa ku laabtay Ruushka, ka dib wadahadalo adag
oo lala yeeshay Kyiv.
Wakaaladaha wararka ee Ruushka oo soo xiganaya wasaaradda gaashaandhigga
ayaa sheegay in 63 maxbuus oo Ruush ah la sii daayay, taasoo ka dhalatay
hannaan wada-hadallo adag oo lala yeeshay Ukraine, oo ay dhexdhexaadinayeen
Imaaraadka, sida ay sheegtay wakaaladda wararka ee Reuters.
Wakaaladaha ayaa sidoo kale sheegay in kooxda askarta Ruushka la sii daayay
ay ku jiraan xubno ka tirsan "qayb xasaasi ah".
Geesta kale, madaxtooyadda Ukraine ayaa ku dhawaaqday in 116 maxbuus oo u
dhashay Ukraine lagu soo celiyay Kyiv.
Wargeyska “Kyiv Times” ee Ukraine ayaa ka soo xigtay agaasimaha xafiiska
madaxtooyada Andrei Yermak, isagoo sheegay in xoreeyayaasha ay ku jiraan qaar
ka mid ah difaacayaasha magaalada Mariupol, iyo askar lagu qabtay
Kherson.
Kyiv ayaa sidoo kale soo saartay meydadka mutadawiciinta ajnabiga ah ee ka
dagaalamay safafka ciidamadeeda, taasoo qayb ka ah heshiiska sarrifka, sida
laga soo xigtay isla isha.
Dabayaaqadii bishii Nofembar, saddex ilo xog ogaal ah ayaa u sheegay
wakaaladda wararka ee Reuters in wakiilo ka socda Ruushka iyo Ukraine ay ku
kulmeen Imaaraadka si ay uga wadahadlaan suurtagalnimada in maxaabiista
dagaalka la isku dhaafsado heshiis la xidhiidha dib-u-soo-celinta ammonia-ka
Ruushka ee loo dhoofiyo Aasiya iyo Afrika iyada oo loo marayo dhuunta Ukraine.
Wararka ayaa sheegaya in wada-hadalladaas ay gar-wadeen ka ahaayeen
Imaaraadka Carabta, isla markaana aysan ku jirin Qaramada Midoobay, inkastoo
hay’adda caalamiga ah ay door weyn ku lahayd gorgortanka hindisaha hadda socda
ee ah in wax-soo-saarka beeraha laga dhoofiyo saddex dekadood oo Ukraine ah oo
ku yaalla badda madow.
Bishii hore, Ruushka iyo Ukraine waxay isweydaarsadeen ilaa 100 maxbuus oo
ka kala socday labada dhinac, isweydaarsigii ugu horreeyay ee 2023.
Waxayna Wasaaradda Difaaca ee Ruushka ay ku dhawaaqday in la dhammaystiray
heshiis maxaabiis isdhaafsi ah oo lala galay Kyiv, kaas oo keenay in la xoreeyo
konton askari oo Ruush ah, kuwaas oo ay Ciidanka Cirka ee Ruushku u qaadi
doonaan Moscow si loogu daweeyo iyo baxnaanin.
"8-dii Janaayo, natiijadii hannaan gorgortan, 50 askari oo Ruush ah
ayaa laga soo celiyay dhulka uu maamulo taliska Kyiv, kuwaas oo khatar dhimasho
ah ugu jiray maxaabiis," ayaa lagu yiri bayaanka difaaca Ruushka.
Bishii Disembar ee la soo dhaafay, dhexdhexaadinta Imaaraatka iyo Sacuudiga
waxay ku guulaysteen inay dhammaystiraan heshiis naadir ah oo maxaabiis
isweydaarsi ah oo u dhexeeya Maraykanka iyo Ruushka, kaas oo ay ku jiraan sii
deynta ciyaartoyga Kubadda Kolayga ee Maraykanka Brittney Greener, taas oo lagu
beddelay maxbuus Ruush ah oo ku yaal Maraykanka, Victor Bout.
Imaaraadku waxa ay si xoog leh uga go’an tahay in uu gacan ka geysto in
dariiqooyinka isgaadhsiinta ay furnaadaan, dhiirigeliyaan wadahadalka, iyo
taageeridda diblomaasiyadda si loo dhammeeyo dagaalka.
.jpeg)
