Waxaa maanta magaalada Muqdisho ka furmay Shirweynaha Culimada
Soomaaliyeed, kaasi oo uu horay ugu baaqay Madaxweynaha Soomaaliya Mudane XasanSheekh Maxamuud.
Shirkan oo ay kasoo qeyb-galeen culimo gudaha dalka iyo dibadda isaga kala
timid ayaa waxa uu ku saabsan yahay doorka culimada ee la-dagaalanka fikirka
xagjirka ah ee Al-Shabaab.
Culimada ayaa kulankooda dood uga yeelan doonaan dhowr qoddob oo miiska
saaran, kuwaasi oo kala ah;
Sharciyad ka qaadista Al-Shabaab: Sixida fahamka saxda ah ee Diinta
Islaamka
Sharciyad siinta dowladda: Xukunka Islaamka iyo dowladnimada casriga ah iyo
Dhisidda Golaha Sare ee Culumada Soomaaliyeed: Muhiimadiisa iyo Sharciyeyntiisa.
Qaar kamid ah culimada qeybta ka ah kulankaan oo goor sii horeysay
warbaahinta la hadlay ayaa sheegay in shirkaan uu muhiim u yahay jiheynta
dalka, si culimadu usoo saarto bayaan guud oo ku socda madaxda dowladda
federaalka, dowlad-goboleedyada iyo shacabka.
Agaasimaha Waaxda Diinta iyo ku-dhaqanka Shareecada Islaamka ee wasaaradda
Awqaafta iyo arimaha Diinta Soomaaliya ayaa dhankiisa sheegay in shirkaan uu
kusoo beegmay waqti aad loogu baahan yahay.
“Waa shir Culimada Soomaaliyeed loo qabanayo, waa shir maslaxada guud looga
hadlayo, waa shir la doonaayo in waddanka uu is raaco, si fiican isu raaco,
diinta islaamkana isu raaco oo culimaduna si qeexan ra’yidooda usoo bandhigto,”
ayuu yiri Sheekh Cali Sheekh Maxamuud Cumar.
Waxa uu sii raaciyay hadalkiisa “Waa shir la rajeynayo haddii Alle idmo in
qodobo kasoo baxaan, waana la caddeyn doonaa qodobadiisa.”
Furitaanka shirkan ayaa sidoo kale waxa qeyb ka ah mas’uuliyiin ka tirsan
dowladda federaalka oo khudbado ka jeedinaya, wuxuuna kusoo aadaya xilli uu
dalka ka socdo dagaal culus oo ka dhanka ah kooxda xagjirka ah ee Al-Shabaab.
Ciidamada Xoogga Dalka Soomaaliyeed iyo kuwa Daraawiishta Jubbaland
ayaa howl-gal culus ka wada deegaanka Janaay Cabdalle oo dhaca duleedka
magaalada Kismaayo ee xarunta maamulka Jubbaland.
Ciidamadan ayaa shalay kooxda Al-Shabaab kala wareegay deegaankan oo ah
marin muhiima oo isku xira deegaano badan oo ka tirsan Jubbaland.
Saraakiisha ciidanka hogaamineysa ayaa sheegay in ay deegaanka Janaay
Cabdalle duleedkiisa ka wadaan howl-gal sifeen ah, iyaga oo xusay inay ku daba
jiraan firxadka dagaalamayaashii Shabaab ee shalay deegaankaasi iskaga baxay.
Ciidamada Xoogga Dalka iyo kuwa Daraawiishta Jubbaland oo wata gaadiidka
dagaalka ayaa sidoo kale saldhigyo ka sameestay deegaanka Janaay Cabdalle.
Deegaanka Janaay Cabdalle ayaa dhaca kala-barka degmooyinka Kismaayo iyo
Afmadow, waana deegaan istaraatiiji ah oo isku xira gobollada Jubbooyinka, Gedo
iyo gobolka waqooyi bari ee Kenya.
Maamulka Jubbaland ayaa dardar-gelinaya dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab oo
si xowli ah uga socda qeybo kamid ah gobolada dalka, kaasi oo kal hore uu ku
dhawaaqay madaxweyne Xasan Sheekh.
Dagaalkan ayaa tan iyo markii uu billowday waxaa Al-Shabaab lagu gaarsiiyay
jab xoogan, islamarkaana laga qabsaday deegaano horleh oo gacanta kooxda ku
jiray sanado badan.
Afhayeenka laamaha amniga Jubbaland ayaa sheegay in xoreynta
Janaay-Cabdalla ay bilow u tahay fulinta go’aankii madaxweynaha dalka ee ahaa
in dagaal kama dambeys ah lagu qaado kooxda Al-Shabaab, isagoo sheegay in
deegaano kale ay ku wajahan yihiin maalmaha soo socda.
War saxaafadeed kasoo baxay wakiiladda beesha caalamka u jooga
Soomaaliya ayaa lagu oo dhaweeyay dadaallada ay wadaan madaxda Soomaaliya ee
lagu hormariyo arrimaha mudnaanta leh ee ku saabsan nabad-dhisidda iyo
dowlad-dhisidda, oo ay ku jiraan shirarka joogtada ah ee Golaha Wadatashiga
Qaranka.
Beesha caalamka ayaa si gaar ah u soo dhoweysay dadaalka soo cusboonaaday
ee diiradda lagu saarayo geeddi-socodka dib-u-eegista dastuurka, kheyraad
wadaagga iyo awood-qeybsiga federaalka iyo dib-u-heshiisiinta, kuwaas oo
dhammaantood muhiim u ah xaqiijinta xasilloonida muddada fog ee Soomaaliya.
Qoraalka kasoo baxay wakiiladda beesha caalamka ayaa loogu baaqay dhammaan
daneeyeyaasha inay si wax ku ool ah uga qayb qaataan dadaalladan, oo wixii
khilaaf ah ee jirana lagu xalliyo wadahadal iyo wadatashi.
”Waxaa naga go’an inaan Soomaaliya ka taageerno sidii ay ku gaari lahayd
arrimaha hortabinta u leh dowlad dhisidda, oo aasaas u ah Soomaaliya loo dhan
yahay, barwaaqo ah oo nabad ah” ayaa lagu yiri qoraalka kasoo baxay beesha
caalamka.
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh
Maxamuud oo Baydhabo kulan kula qaatay qaar ka mid ah culimaa’udiinka Koofur
Galbeed ayaa ka dalbaday in ay doorkooda ka qaataan dadaalada lagu xoojinayo
Nabadda, dib u heshiisiinta iyo wadajirka bulshada deegaanka.
Madaxweynaha ayaa culimada ku bogaadiyey doorkooda wanaagsan ee fidinta
diinteenna suubban, wacyi gelinta iyo toosinta bulshada isaga oo ku adkeeyay in
ay kaalin muuqata ku yeeshaan halganka dib u xoreynta dalka gaar ahaan dabar
goynta fikirka gurracan ee Khawaarijta.
Dhankooda, culimada ayaa la wadaagay Madaxweynaha talooyin ku aaddan dib u
heshiisiinta, dowlad dhiska iyo la dagaallanka fikiraayay xagjirka ah, iyaga oo
bogaadiyey tallaabooyinka loo qaaday xoreynta, xasilinta dalka iyo
dowlad-wanaagga.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa culimada ka codsaday in ay sii
xoojiyaan dadaalladooda ku aaddan kobcinta wacyiga bulshada, ayna hormuud u
noqdaan xaqiijinta Soomaaliya xor ah, xasillan isla markaana Barwaaqo ah.
Garoonka Caalamiga ah ee King Fahad
ayaa berri oo Khamiis ah ku kulmi doona xiddigaha Al-Nasr iyo Al-Hilaal oo uu
hoggaaminayo xiddiga Portugal ee Cristiano Ronaldo, kulankaas oo ah kii ugu
horreeyay oo taariikhi ah oo ay isaga horyimaadaan kooxda Faransiiska ee Paris
Saint-Germain ee uu hoggaamiyo xiddiga Argentina Lionel Messi. , iyada oo qayb
ka ah hawlaha xilliga Riyaad.
Kulankaan ayaa ah kii ugu horeeyay oo koox ka socota dalka Faransiiska ay ku
kulmaan dalka Sacuudiga, balse ma ahan markii ugu horeysay oo koox ka socota
Yurub ay ku kulmaan garoonka caalamiga ah ee King Fahad oo loo yaqaano “Durrat
Al-Mulaeb”.
Garoonka “Al-Durra” ayaa dhowr jeer lagu soo booqday kooxaha ugu waa weyn Yurub
ee ciyaaro rasmi ah ama saaxiibtinimo ku soo ciyaaray dhulkooda, ama ay ka
jawaabayeen marti-qaadyo loo fidiyay xafladihii ciyaaraha ka fariistay ee
xiddigo badan oo Sacuudiga ka tirsan.
Kooxda reer Spain ee Valencia ayaa ka mid ahayd naadiyadii ugu horeeyay ee
Yurub ah ee soo xaadira garoonka Al-Durra, iyada oo booqatay Boqortooyada si ay
uga qayb qaadato hawlgabnimada halyeeyga kubbadda cagta Sucuudiga iyo kooxda
Al-Hilal Youssef Al-Thunayan sanadkii 2005.
“Fiidmeerta” ayaa ciyaaray 2005. Kooxda Al-Hilaal oo ay ku quudiyeen
xiddigo badan oo Sacuudiga iyo Carabta ka tirsan, waxayna ciyaartu ku soo
idlaatay 2-1 ay guushu ku raacday kooxda Al-Azraq.
Garoonka caalamiga ah ee King Fahad ayaa 3 sano kadib waxa uu booqday labada
kooxood ee ugu waa wayn Yurub ee Manchester United iyo Real Madrid oo ay ka
dhacayeen xafladaha ay ka fariisanayaan labada xidig ee ugu caansan kubada
cagta Sacuudiga ee kala ah Sami Al-Jaber iyo Majed Abdullah.
Ciyaartii Al-Hilaal ee Manchester United ee uu ka fadhiistay Sami Al-Jaber,
waxa 4-2 ku badisay Al-Hilal, halka Al-Nasr ay 4-1 kaga badisay Real Madrid
ciyaar uu ka fadhiistay Majed Abdullah sannadkii 2008.
2010, Inter Milan ayaa ahayd kooxdii ugu horeysay ee Talyaani ah oo ciyaar ku
ciyaarta “Al-Durra” xafladaas waxaa ka fariistay xiddigii Al-Hilaal iyo xulkii
hore ee Sacuudiga Nawaf Al-Tamyat, waxaana markaas Al-Azraq looga badiyay 2-1.
Kooxda Talyaaniga ee Juventus ayaa sidoo kale ka qaybgashay ciyaar farxadeed oo
ay ku maamuusayeen goolhayihii Sucuudiga ee Maxamed Al-Deayea uu ka fadhiistay,
xilligaasi oo ay “marwada duqda ah” waxa ay ku guulaysatay in ay goolkii ugu
sarraysay ka dhaliso koox Yurub ah garoonka Al-Durra. 7-1 ku badisay.
Mudo 5 sano ah kadib waxaa garoonka lagu arkay ciyaartii ugu horeysay ee koox
Jarmal ah,kadib markii kooxda Bavarian-ka ee Bayern Munich ay ka qeyb gashay
ciyaar saaxiibtinimo oo ay la ciyaareen Al-Hilaal,waxana ay ku badiyeen 4-1.
Labadii sano ee la soo dhaafay, King Fahd International Stadium waxaa lagu
qabtay Spanish Super Cup, iyadoo Real Madrid ay ku guuleysatay horyaalka xilli
ciyaareedkii hore oo ay 2-0 ku garaacday Athletic Bilbao.
Sannadkii 2023, garoonka “Al-Durra” ayaa markii labaad lagu qabtay koobka
Spanish Super Cup, waxaana Barcelona u suurtagashay inay ku guulaysato koobkan
oo ay ka qaaday kooxda ay xafiiltamaan ee Real Madrid, ka dib markii Blaugrana
ay semi-finalka ka cirib tirtay Real Beets, halka Al-Merenji ayaa kasoo baxay
albaabka Valencia.
Garoonka Caalamiga ah ee King Fahad ayaa caawa fiidkii martigelin doona finalka
Super Cup-ka Talyaaniga ee u dhexeeya Milan iyo Inter, ka hor inta aysan Paris
ciyaarteeda berri la ciyaarin xiddigaha caasumadda ah ee Riyadh, Al-Nasr iyo
Al-Hilaal.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa Baydhaba ka sheegay
dhawaan lasoo afjarayo Shabaab-ka ka dagaalamaya Galmudug iyo HirShabeelle, isla
markaana wajiga labaad ee dagaalka Al-Shabaab ay dowladdu ka bilaabi doonto
K/Galbeed.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa sheegay in dagaalkaan laga soo bilaabi doono
xadka Itoobiya, isla markaana la wedi doono ilaa badweynta Hindiya, si loo
dhameeyo Shabaab-ka dhulkaas ku sugan.
“Siyaasadda dwoladda maanta waa in dalkaan Shabaab laga xoreeyo, waxaan
rabaa in gaarigii Baydhaba ka soo baxa uu si nadiif ah Xamar u yimaado, hadaan
Shabaab ka xoreyno uma ogolaa doono tuug isbaari taagan, waa balan,” ayuu yiri
Xasan Sheekh.
Sidoo kale Madaxweyne Xasan ayaa sheegay in dowladdu ay diyaarisay ciidan
xoog leh oo isku filan una diyaarsan inay kooxda Al-Shabaab ka xoreeyaan dalka
inta ay ka joogaan.
Markii aan galnay dagaalka ka socda gobollada Galmudug iyo iyo HirShabeelle,
maanta waa ka khibrad badanahay, waxaan barangay xeeladaha Al-Shabaab, ciidan
badan ayaan heynsanaa maanta, niyadeenu waxay noo sheegee oo aan xaqiijinay in
Shabaab aan ka adag nahay, waqti badan nooga bixi maayo dagaalka lagu xoreynayo
deegaanada ay uga hareen labadaas dowlad goboleed,” ayuu yiri.
Madaxweynaha ayaa hadalkaan ka sheegay furitaankii shirka siyaasiyiinta
reer Koonfur Galbeed, wuxuuna fariin u diray dhalinyarada weli ku jirta
Al-Shabaab.
Aniga ka madaxweyne ahaan hadafkeygu waa in dalkaan uu Shabaab la’aan
noqdo, idinma dhahaayo daaro dhaadheer ayaan idiin dhisaa, laakiin waxaan
abuureynaa duruuf sababi karta in dalkaan la maalgashado oo nabad la isku
laheyn karo ay ka dhalato Soomaaliya,” ayuu yiri Madaxweyne Xasan.
Xasan Sheekh ayaa ugu baaqay dhammaan dhallinyarada Soomaaliyeed ee ku
jirta fikirka Al-Shabaab in ay ka soo laabtaan, isagoo cafis u fidiyey mid
kasta oo ka mid ah oo u soo laabta dadkiisa iyo dalkiisa, dowladduna ay
diyaarisay qorshe dhaqancelin iyo nolol wanaagsan looga sameynayo dhallinyarada
ay khaldeen Al-Shabaab.
“Duruuf kasta ku raac Al-Shabaab waxaan maanta idiin cadeynayaa ninkii
kasoo baxa Al-Shabaab cafis waaye, cafis kaliya maahane waxay dowladdu diyaar u
tahay in nolol fiican ay helaan dadka ka soo baxa Al-Shabaab,” ayuu yiri
Madaxweynuhu.
Xasan Sheekh ayaa calool-xumo ka muujiyey dhalinyarada ku dhimaneysa
fikirka Al-Shabaab, “Xawaadley oo u dambeysay ciidan iyo saraakiil qaali ah
ayey nooga dileen, laakiin difaaca dalkooda ayey u dhinteen, Allaha u
naxariisto,” ayuu yiri.
Madaxweynaha ayaa waalidiinta dhashay dhalinyarada ku jirta Al-Shabaab
wuxuu ugu baaqay inay wacdaan wiilashooda oo inta aan la dhameyn ay ka gaaraan
wixii diyaar u ah inay ka soo haraan kooxda.
.jpeg)
