Wasiirka Wasaaradda Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Xukuumadda Federaalka ah
ee Soomaaliya, Dr. Maxamed Cilmi Ibraahim, ayaa la kulmay Wasiirka Caafimaadka
iyo Dadweynaha Masar, Dr. Khaled Abdel Ghaffar, oo ka qeyb galayay Shirka
Caalamiga ah ee Dadweynaha, Caafimaadka iyo Horumarinta. , kaas oo lagu qabtay
Qaahira 5 ilaa 8 oo uu garwadeen ka ahaa Madaxweyne Abdel Fattah El-Sisi.
Labada wasiir ayaa ka wada hadlay sidii kor loogu qaadi lahaa iskaashiga
dhinaca qorshaynta qoyska iyo adeegyada caafimaadka taranka, loogana
faa’iidaysan lahaa khibradaha Masar ee horumarinta iyo hirgelinta
istiraatijiyadda qaranka ee dadweynaha iyo horumarinta. Istaraatiijiyadda
ayaa la bilaabay, taas oo ujeedadeedu tahay in wax laga qabto caqabadaha iyo
fursadaha dhaqdhaqaaqa dadweynaha.
Labada wasiir ayaa sidoo kale isku afgartay in la balaadhiyo dhinacyada
iskaashiga caafimaadka ee dalalkooda, si loo xoojiyo nidaamka caafimaadka iyo
daboolida baahiyaha muwaadiniinta. Waxay dib u xaqiijiyeen xiriirka
xooggan ee soo jireenka ah ee Soomaaliya iyo Masar dhowr iyo tobankii sano ee
la soo dhaafay, waxayna muujiyeen ixtiraam iyo is garab istaag
Taliska ciidamada Maraykanka ee Afrika (AFRICOM) ayaa waxay iska fogeeyeen
duqayn geysatay khasaare dhimasho iyo dhaawaca oo kasoo gaartay dad rayid ah.
Duqeyntan oo ay fuliyeen diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ayaa lagu dilay
shan qof oo rayid ah iyo saddex ka tirsan horjoogayaasha kooxda Al-Shabaab,
sida ay sheegeen hoggaamiyayaal katirsan dadka deegaanka.
Duqayntan ayaa dhacday, ka dib markii horjoogayaasha Alshabaab ay gabbaad
ka dhigteen guri ay ku jiraan dad qoys ah oo ku yaalay degaanka Ceel la helay
ee gobolka Galgaduud.
Taliska ciidamada Mareykanka ee Afrika ee AFRICOM ayaa nasiib darro ku
tilmaamay in dad rayid ah lagu dilay, laguna dhaawacay howlgal duqayn ah oo ka
dhacay gobolka Galgaduud, kaasoo lagu bartilmaameesadsaday horjoogayaal
katirsan Alshabaab.
“Nasiib darro, dad rayid ah ayaa lagu dhaawacay oo lagu dilay agagaarka
howlgalka,” ayaa lagu yiri war ka soo baxay AFRICOM. "Ciidamada Mareykanka
ma aysan joogin goobta howlgalka, mana aysan sameynin duqeymo dhanka cirka ah.
Guriga lagu bartilmaameesaday horjoogayaasha waxaa iska lahaa mid ka mid ah
qaraabada horjoogayaasha, sida uu wakaaladda wararka ee Reuters ugu sheegay
guddoomiyaha deegaanka Ceel la helay Faarax Aadan.
Qof dumar ah iyo labo caruur ah ayaa kamid ahaa dadkii ku dhintay duqaynta,
sida ay ku warrantay wakaaladda wararka ee Reuters oo soo xiganaysay
masuuliyiinta degaanka.
“Dadka rayidka ah lama bartilmaameedsan, waxaa ku dhacay firirka bamka.” ayuu
yiri guddoomiyaha degaanka Ceel la helay.
Warar kala duwan ayaa ka soo baxaya dhacdadan, iyadoo warbaahinta dowladda
Soomaaliya ay sheegtay in qof dumar ah iyo labo caruur ah ay ku dhinteen miino
ay Alshabaab ku qariyeen guri ku yaala tuulada Ceel-lahelay ee gobolka
Galgaduud.
Mareykanka ayaa abaal-marin lacageed oo gaaraya 10-milyan oo doollar ugu
yaboohay qofkii soo sheega Axmed Diiriye oo loo yaqaan Axmed Cumar iyo Abuu
Cubeyda. Abuu Cubeyda ayaa ah hogaamiyaha Al-Shabaab — xilkaas oo uu hayay
tan iyo markii uu geeriyooday hogaamiyihii hore ee Al-Shabaab Axmed Cabdi
Godane. Abuu Cubeyda waxa uu qeyb ka ahaa Godane markii uu dhimanayay
Godane.
Abuu Cubeyda ka hor inta uusan bedelin Godane waxa uu Al-Shabaab ka soo
qabtay xilal dhowr ah oo ay ka mid yihiin kaaliye Godane, guddoomiye ku
xigeenkii gobolka Jubbada Hoose ee Soomaaliya 2008-dii, iyo guddoomiyihii
Al-Shabaab ee gobollada Baay iyo Bakool 2009-kii. Sannadkii 2013-kii, waxa uu
la taliye sare u ahaa Godane, wuxuuna ka soo shaqeeyay "Waaxda Arrimaha
Gudaha" ee al-Shabaab, halkaas oo uu kula socon jiray dhaq-dhaqaaqa gudaha
ee kooxda. Wuxuu la wadaagaa aragtida Godane ee weerarrada argagixisada
Al-Shabaab ee Soomaaliya oo ah cunsur ka mid ah himilooyinka waaweyn ee
al-Qaacida.
Abriil 21, 2015, Waaxda Arrimaha Dibadda ee Maraykanku waxay Abu Cubaydah u
magacawday Argagixiso caalami ah oo si gaar ah loo qoondeeyay iyada oo la
raacayo Amarka Fulinta 13224, sida wax laga beddelay. Natiijadu tahay
magacaabistan, iyo cawaaqibka kale, dhammaan hantida iyo danaha hantida Abu
Cubaydah ee hoos yimaada xukunka Mareykanka waa la xannibay, waxaana dadka
Mareykanka guud ahaan laga mamnuucay inay wax ganacsi ah la sameeyaan Abuu
Cubeyda. Intaa waxaa dheer, waa dambi in si bareer ah loo bixiyo, ama la
isku dayo ama la isku dayo in lagu bixiyo, taageero agab ama agab al-Shabaab,
oo ah Urur Argagixiso Shisheeye oo uu Mareykanku u aqoonsaday.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa maanta oo Arbaco ah
gaaray magaalada “Aadan Yabaal” ee gobolka Shabeellaha Dhexe ee dowlad
goboleedka Hirshabeelle, isagoo ka yimid magaalada “Maxas” ee gobolka Hiiraan
ee bartamaha dalka.
Booqashada Madaxweyne Maxamuud Aadan Yabaal oo ujeedadeedu tahay sidii loo
dhiiri gelin lahaa howlgallada ciidamada ayaa waxaa ku wehlinaya Madaxweynaha
Dowlad Goboleedka Hirshabeelle Cali C/llaahi Xuseen “Godlaawi” iyo Taliyaha
Ciidanka Xoogga dalka Soomaaliyeed General Ibraahim Sheekh Muxyidiin.
Madaxweynaha ayaa inta uu ku sugan yahay magaalada waxaa lagu wadaa in uu
la kulmo taliyeyaasha ciidamada iyo dagaalyahanada deegaanka ee ka qeyb qaatay
dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab oo soo bilowday bishii August ee sanadkii hore
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh
Maxamuud oo muddo bil ah u jooga gobolada dhexe ee dalka hawlgallada dalka
looga sifeynayo Khawaarijta, ayaa hoosta ka xariiqay in dagaalka ka dhan
ka ah argagixisada uu socon doono inta laga ciribtirayo dalkeenna.
Wasiirka deegaanka iyo is bedelka cimilada ee xukuumadda federaalka
Soomaaliya, Khadiija Muxamed Al-Makhzoumi, ayaa la kulantay Maryam Al-Muhayri
oo ah wasiirka is bedelka cimilada iyo deegaanka ee dalka Imaaraadka Carabta,
iyagoo ka wada hadlay xiriirka labada dal ee Soomaaliya iyo Imaaraadka ee
dhanka deegaanka. oo wajahaya isbeddelka cimilada, iyo diyaargarowga Imaaraadku
ugu jiro martigelinta shirka cimilada ee COP28 ee Dubai.
Arrintan ayaa ka dambeysay ka qeyb galka Shir Madaxeedka Cimilada Afrika oo
ay martigelineyso caasimadda Kenya ee Nairobi 4-ta ilaa 06-ka September, sida
ay sheegtay Wakaaladda Wararka Soomaaliyeed ee SUNA.
Shir madaxeedkani waa fursad muhiim ah oo lagaga hadlayo shuruudaha iyo
mudnaanta qaaradda Afrika ee faylka cimilada si loo mideeyo codka Afrika si
loogu diyaargaroobo soo bandhigida arrimaha Afrika ee muhiimka ah inta lagu
jiro shirka cimilada ee COP28 ee soo socda ee Dubai iyo soo saarista
natiijooyin rajo leh oo qaaradda ah oo kor u qaadaya la qabsiga. dadaallada iyo
ka hortagga saameynta isbeddelka cimilada.
Kenya ayaa martigelinaysa shirkii ugu horreeyay ee cimilada Afrika, kaas oo
looga hadlayo u nuglaanshaha isbeddelka cimilada qaaradda Afrika
iyo caalamka.
Shirkaan oo bilaawaday isniinti yaa waxaa ka qeyb gelaya madaxda Afrika,
mas’uuliyiin ka socda hay’adaha caalamka iyo ergeyga gaarka ah ee madaxweynaha
Maraykanka u qaabilsan arrimaha cimilada John Kerry, wuxuuna socon doona ilaa
6-da September.
Madaxda ayaa ka doodaya natiijada ka soo baxday ballan qaadyadii hore loo
sameeyay, caqabadaha hortaagan wax ka qabashada isbeddelka cimilada iyo soo
xoojinta dadaalada ay dalalku ku howlanyihiin si loo badbaadiyo qaaradda
Afrika.
Shirkaan ayaa laga soo saari doona Baaqa Nairobi oo wax looga qabnaayo
isbeddelka cimilada si loo kordhiyo cagaarinta iyo maal gelinta dalalaka Afrika
kuwaas oo wajahaya qataraha isbeddelka cimilada.
Midowga Afrika iyo saaxibada caalamka ayaa iska kaashanaya hirgelinta
qorshahaan la rabo in looga hor tago saameynta isbeddelka cimilada, waxaana la
abuuraya madal la isku dhaafsado argatiyada dalalka afrika iyo Beesha Caalamaka.
Kenya oo martigelinaysa shirka cimilada, ayaa ka mid ah wadamada Afrikaanka
ah ee loo arko in ay horumar ka gaareen qorshaha looga hortegayo isbeddelka
cimilada, waxaana weheliya Koonfur Afrika iyo Marooko.
Safiirka Soomaaliya u fadhiya Dalka Shiinaha Danjire Cawaale Cali Kullane,
ayaa magaalada Beijing kaga qayb galay munaasabadda daahfurka shirka warbixinta
horumarinta caalamiga ah ee 2023, (the Global Development Report 2023).
Xafladan oo ay soo qaban qaabisay xarunta aqoonta caalamiga ah ee magaceeda
loo soo gaabiyo (CIKD), ayaa waxa ka soo qayb galay masuuliyiin ka kala socday
Dawladda, hay’adaha caalamiga ah iyo khubaro ka socotay hay’adaha
cilmi-baarista (think tank experts).
Warbixinta Horumarinta Caalamiga ah waa hindise ka soo baxay wada-hadallada
heerka sare ah ee horumarinta caalamiga ah oo diiradda saaraya wadaaga aragtida
Shiinaha ee caqabadaha horumarinta caalamiga ah iyo talooyinka siyaasadda.
Warbixinta 2023, waxa ay sahmineysaa dulucda “hormarka caalamiga ah ee
isgoysyada taariikhiga ah (Global development at a historic crossroads),
waxaana loo qaybiyaa laba qaybood, qiimaynta horumarka, caqabadaha, iyo
isbeddelada horumarka caalamiga ah, iyo sahaminta arrimaha muhiimka ah.
Joogitaanka danjire Kullane ee munaasabadda ayaa muujineysa sida ay
Soomaaliya uga go’an tahay iskaashiga iyo sidii ay fikrado ugu yeelan lahayd
istiraatijiyadaha horumarinta caalamka. Wuxuu wada hadal la yeeshay la
taliyayaal caalami ah, wakiilo ka socday dowladda, iyo khubaro, isagoo la
wadaagay aragtida Soomaaliya iyo sahaminta fursadaha iskaashiga ah ee hiigsiga
horumar waara.
Ugu dambeyntii, Dr. Changwen Zhao, oo ah guddoomiye ku xigeenka fulinta ee
CICD, ayaa sheegay in uu aad ugu faraxsan yahay ka soo qeybgalka Danjire
Kullane, wuxuuna carrabka ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay joogitaanka
Soomaaliya iyo ka qeyb qaadashada doodda caalamiga ah ee horumarinta. Waxaana
shirka lagu muujiyay sida fir-fircoon ee Soomaaliya shirka uga muuqatay iyo
sida ay ugu heelan tahay in ay wax ka qabato caqabadaha adag ee soo wajaha.
.jpeg)
