Hal sano ka dib markii uu Madaxweyne Sheekh Maxamuud xilka hayay, inkastoo
isbedello wanaagsan oo la taaban karo iyo isbedello wanaagsan uu ku yimid
muddadii yarayd ee uu talada hayay, oo ay ka muuqatay xasillooni siyaasadeed
iyo mid amni marka loo eego xilliyadii hore,
haddana waxaa jira qaar badan oo ka mid ah. faylal kulul oo sugaya in
go’aan laga gaaro xafiiska madaxweynaha Soomaaliya, waxaa loo baahan yahay in
si degdeg ah loo wada qabto dhammaan si isku mid ah oo barbar socda si qofka
Soomaaliga ah uu u dareemo miraha dadaallada ay wadaan maamullada siyaasadeed
ee dalkiisa.
Qalalaasaha siyaasadeed iyo kuwa amni ee soo jiitamayay muddooyinkan
dheeraa ee hore waxay cakireen xaaladda nololeed ee Soomaaliya ilaa
saddex-xagalka faqriga, cudurrada iyo jahliga ay la kulmeen muwaadinka
Soomaaliyeed ee fudud, kaas oo inta badan lagu beegsado dhibanayaasha
dagaallada iyo colaadaha meel kasta oo ay dunida ka joogaan, gaar ahaan kuwa ku
nool dunida. dadyowga qaaradda Afrika.
Soomaaliya waxay ka mid tahay wadamada dhibka soo maray walina la ildaran
dhibaatooyinkii ka dhashay dagaaladii iyo go’doomintii ka dhex jirtay saddex
xagalkan nadiifka ah. Si kastaba ha ahaatee, markii ay soo hagaagtay
xaaladaha siyaasadeed iyo horumarkooda oo loo sii gudbayo xaalado wanaagsan,
waxaa la gaaray waqtigii la jebin lahaa dhinacyada saddex-xagalkan oo loo ogolaan
lahaa Soomaalida fursad ay isaga xoreeyaan silsiladaha iyo ka fallaagada
qaybaha ay ka kooban tahay iyadoo meesha laga saarayo lagana hortagayo. si la
taaban karo, halis ah oo wax ku ool ah, haddii la eego jahliga, saboolnimada
ama cudur.
Marka laga soo tago xaaladaha siyaasadeed, xaaladaha deegaanka waxaa kale
oo ay isku dhaceen muwaadinka Soomaaliyeed, iyadoo dhibaatadii abaareed ee
dalka ku dhufatay dhowr xilli oo xiriir ah ay sii kordhisay dhaawaca
Soomaalida, isla markaana ay dhibahoodii ku adkeeyeen saddex-xagaln khatarta ah
eeyay ka qeyb galka Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Xamza Cabdi Berri,
kulamadii Kooxda Bankiga Horumarinta Afrika ee Sharma El-Sheikh, oo uu wakiil
ka ahaa Madaxweyne Sheekh Maxamuud. Kulamadan ayaa khuseeya iskaashiga
Carabta iyo Afrika si loo gaaro rajada iyo rabitaanka shucuubta ee ku aaddan
amniga, xasilloonida iyo barwaaqada.
Intii uu ku guda jiray booqashadiisa Soomaaliya, xoghayaha guud ee Qaramada
Midoobay Antonio Guterres ayaa xaqiijiyay in hay’adda Qaramada Midoobay ay ka
go’an tahay taageeridda dadaallada horumarineed ee Soomaaliya iyo kor u qaadida
xasilloonida, isagoo xusay in Soomaaliya ay wajaheyso caqabado badan,
Waxa uu carabka ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay in iskaashi xooggan lala
sameeyo Soomaaliya si looga hortago khataraha. Haddaba, muhiimadda ay
leedahay in la sii wado dadaallada adag ee lagu doonayo in looga hor-tago
ciidamada argagixisada iyo kuwa qaska ku haya dalka iyo sidii dhulka
Soomaaliyeed gacantooda looga soo saari lahaa, waxaana ugu muhiimsan in
maskaxdiisa laga soo celiyo muwaadinkii Soomaaliyeed ee ku dhacay gacanta
kooxahaas., wacyi-gelin iyo naftiisa, si uu ugu qalmo inuu ka mid noqdo safka
shaqada iyo wax-soo-saarka dalkiisa.
Waxaa hubaal ah in xiisaha loo qabo faafinta waxbarashada dhexdhexaadka ah,
wacyi gelinta kooxaha aqoonta yar, iyo kordhinta tirada dugsiyada meel kasta oo
ay joogaan si carruurteena Soomaaliyeed fursad waxbarasho loo helo, waxaan
shaki lahayn in ay ka qayb qaadanayso abuurista jiilal cusub oo furfuran oo
baraarugsan oo ka caagan. si ay ugu dhacaan wareegga mugdiga ah ee argagixisada.
Dhammaan dhinacyada gobolka, Carabta iyo kuwa caalamiga ah waa inay
taageeraan Soomaaliya iyo maamulkeeda siyaasadeed si ay u gutaan doorkooda ku
aaddan wax ka qabashada arrimahan muhiimka ah si ay uga
Waxaan uga mahadcelineynaa Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud Ola waxqabadkii
uu qabtay muddo sanad ah oo uu xilka hayay, waxaana ka codsaneynaa in uu
xirfaddiisa ku dhameysto horumarka iyo taageerada muwaadinka Soomaaliyeed.
Imaaraatka Carabta ayaa xaqiijiyay in ay ka go’an tahay in ay Soomaaliya
iyo Midowga Afrika ka taageeraan la dagaalanka argagixisada iyo sidii nabad iyo
xasilooni loogu heli lahaa,
iyadoo dhanka kale cambaareysay weerarka ay kooxda argagixisada ah ee “Al-Shabaab”
ku qaadeen ciidamada nabad ilaalinta Uganda ee loo soo dirayo Soomaaliya.
Ergayga Joogtada ah ee Imaaraatka Carabta u jooga Qaramada Midoobay ayaa
qoraal ay shalay ku baahiyeen barta ay ku leeyihiin Twitter-ka waxa ay ku
yidhaahdeen: “Imaaraadku waxa uu si adag u cambaaraynayaa weerarkii Al-Shabaab
ay ku qaadeen ciidamada nabad ilaalinta Uganda ee loo soo diray Soomaaliya
(ATMES),
waxaanu tacsi u diraynaa qoysaska dhibanayaasha, dowladda iyo shacabka
Uganda, waxaana u rajeyneynaa caafimaad buuxa kuwa dhaawaca ah."
Waxay intaas ku dartay, "Imaaraadka Carabta wuxuu weli sii wadaa taageerada
uu siiyo dowladda Soomaaliya iyo Midowga Afrika ee ku aaddan la dagaallanka
argagixisada iyo sidii nabad iyo xasillooni loogu heli lahaa shacabka
Soomaaliyeed."
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo xalay Xarunta Madaxtooyada ku qaabilay
Madax-dhaqameed ka soo jeeda Gobollada Sool, Sanaag iyo Cayn.
Madax-dhaqameedka ayaa Madaxweynaha uga warbixiyey xaaladihii ugu dambeeyey ee
colaadda Laascaanood, waxaanay ka wadahadleen sidii xal loogu heli lahaa
khilaaf muddo soo jiitamayay oo u dhexeeya ciidammada SCC iyo ciidamada
Somaliland ee ku sugan magaalada Laascaanood ee lagu muransan yahay.
Madaxweyne Maxamuud ayaa mar kale sheegay mowqifka dowladda ee ku aadan
raadinta xal nabadeed, isagoo carrabka ku adkeeyay in dowladda Federaalka ay ka
go’an tahay inay kaalin wax ku ool ah ka qaadato fududeynta wada xaajoodyada
iyo soo afjaridda dhiigga daadanaya ee socda.
Madax dhaqameedka ayaa si weyn ugu mahad celiyay dowladda federaalka
mowqifkeeda ku aadan masiirka Sool iyo Sanaag. Waxa ay aragtidooda ka
dhiibteen sida ay wax u socdaan, iyaga oo soo bandhigay caqabadaha ay dadka
deegaanka kala kulmeen colaadaha daba dheeraaday.
Weftigan oo ka kooban odayaal dhaqameedyo ay ka mid yihiin Garaad Jaamac Garaad
Ismaaciil, Ugaas Maxamuud Ugaas Cabdilaahi, Garaad Cabdirisaaq Garaad Soofe,
Garaad Cabdisalaan Xasan Maxamed, Suldaan Mustafe Maxamuud Awseed, ayaa maanta
oo Axad ah si ballaadhan loogu soo dhaweeyey garoonka diyaaradaha ee Aadan
Cadde ee magaalada Muqdisho. .
Ilo wareedyo ayaa tilmaamaya in ujeedada koowaad ee socdaalkooda ay tahay sidii
ay uga wadahadli lahaayeen qoondaynta iyo qaybsiga deeqaha caalamiga ah ee
lasiiyo gobolka dhibaatadu ka jirto. Dowladda Federaalka ayaa lagu soo
waramayaa inay qorsheyneyso inay si toos ah saamigeeda kaalmada ugu wareejiso
guddiga SCC ee jooga gobolada SSC (Sool, Sanaag, iyo Cayn).
Maalmaha soo socda ayaa odayaasha dhaqanka ee ka soo jeeda gobolada SSC waxa ay
kulamo la yeelan doonaan madaxda dowladda federaalka ah iyo wakiilo ka socda
bulshada rayidka ah, iyagoo ujeedkoodu yahay sidii loo heli lahaa habab wax ku
ool ah oo wax looga qaban karo colaadaha iyo sidii loo heli lahaa xasilooni iyo
gurmad loo fidiyo bulshada ay dhibaatadu saameysey.
Shirka 6-aad ee golaha wadatashiga qaran oo uu shir-guddoominayay
madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ayn ka qeyb galeen, Ra’iisal wasaaraha
dalka,Ra’iisal wasaare ku-xigeenka, madaxda maamul gobolleedyada
Jubbaland,Galmudug, Koonfur Galbeed, Hirshabeelle iyo guddoomiyaha gobolka
Bamaadir oo Muqdisho ka qabsoomay 24-27-Maajo 2023, ayaa xalay warmurtiyeed
laga soo saaray.
Golaha watashiga Qaran ayaa kulankooda uga dooday ajendayaal muhiim ah oo
ay ka mid yihiin hannaanka doorashooyinka Dalka, xaaladda amniga dalka gaar
ahaan diyaargarowga wejiga labaad ee ciribtirka Khawaarijta, dhammeystirka Deyn
cafinta, fulinta heshiisyadii hore goluhu u gaareen, fataahadaha iyo qodobo
kale.
Wasiirka arrimaha gudaha xukuumadda federaalk Soomaaliya Axmed Macallin
Fiqi ayaa saxaafadda u aqriyay qodobada ka soo shirka oo xalay lagu soo
gabagabeeyay magaalada Muqdisho.
Goluhu wuxuu ka wada hadlay kuna wada heshiiyay qodobo badan oo muhiim u ah
Dowlad dhiska Soomaaliyo iyo hannaanka dimuqraadiyadda, waxaana qodobka ugu
weyn ee shacabka Soomaaliyeed ay sugayeen ahaa in heshiis wadajir ah laga
gaaray maamulka doorashooyinka Dalka, sida doorashada golaha shacabka, nidaamka
madaxtinimada dalka, mideynta muddada Doorashada,Qoondada haweenka, Somaliland
iyo gobolka Banaadir.
Golaha wadatashiga Qaran ayaa ku heshiiyay in Dalka oo dhan ka dhacdo
doorasho Qof iyo Cod ah oo ay ku tartamayaan labo xisbi qaran oo kaliya.
Hannaanka Doorashooyink Dalka, wuxuu noqonayaa nidaamka matelaadda
isku-dheeli-tiran ee liiska xiran ( Proportional Representation Closed-List).
Si loo mideeyo hannaanka doorasho ee hoggaanka JFS, loona dardargeliyo
habsami u socodka Dowladnimadeennu, wuxuu goluhu isku raacay in dalka qaato
nidaam madaxweyne iyo madaxweyne ku-xigeen, waxaana hal warqad ku dooranaya
shacabka Jamhuuriyadda Federaalka,iyadoo lagu saleynayo nidaamka Xisbiyada
badan.
Waxaa kale oo goluhu ku heshiiyay in doorashooyinka heer federaal iyo heer
DXDF noqdaan qof iyo Cod oo shantii sano halmar ah.Doorashada golaha wakiilada
DXDF waxay dhici doonaan 30ka June 2024. halka doorashada madaxweynaha iyo
madaxweyne ku-xigeenka ay dhici doonto 30 November 2024.
Sidoo kale, goluhu ayaa ku heshiiyay in kuraasta lagu tartamayo lagu soo
doorto hal deegaan doorasho ( Single Constituency), sidoo kale, kuraasta
golaha shacabka ee loo tartamayo oo ah 275-xubnood oo matalaya dhammaan
shacabka Soomaaliyeed oo meel walba ay joogaan ayaa waxaa si toos, madax
bannaan oo qarsoodi ah u dooranaya shacabka Jamhuuriyadda Federaalka
Soomaaliya.
Xubnaha golaha deegaanka waxaa si toos ah u dooranaya Bulshada deegaanka ,
kuraasta golaha deegaanka waxaa ku tartamaya urur siyaasadeedyada, waxaana
Dalka yeelan doona labada urur siyaasadeed ee ugu cododka badan.
Si loo helo doorasho xor iyo xalaal ah oo leh hal been caalami ah, waxay
Dowladda federaalka Soomaaliya xaqiijineysaa xaqa muwaadinka u leeyahay inuu
wax doorto Lana doorto.
Heshiiskan, shacabka Soomaaliyeed wuxuu u dhoweynaya xukunka ayaa muddo la
naawilayay, waxayna hadda shacabka Soomaaliyeed rejo buuxda ka qabaan in ay
doortaan hoggaankooda si ay ula xisaabtamaan.
Waxaa la dhisayaa guddiga madaxa- bannaan ee Doorashooyinka Qaranka iyo
Soohdimaha oo ah hay’ad madax bannaan oo u xilsaaran maamulidda iyo qabashada
doorashooyinka kala duwan ee dalka iyo Soohdimaha.
Dowladda Soomaaliya ayaa soo dhaweysay taageerada dhaqaale ee Midowga Yurub
uu ku caawinayo dowladda federaalka, iyo in lagu taageero miisaaniyadeeda.
Ra’iisul wasaaraha Soomaaliya, Xamzah Cabdi Barre, ayaa qoraal uu soo
dhigay bartiisa rasmiga ah ee Twitter-ka ku sheegay in taageerada Midowga Yurub
ay ku soo beegantay xilli loo baahnaa, wuxuuna intaas ku daray in dhaqaalahan
loo adeegsan doono qaab wax ku ool ah si loo gaaro yoolka la hiigsanayo.
Wasiirka Maaliyadda Soomaaliya ayaa dhankiisa sheegay in bixinta lacagahan
ay sare u qaadi doonto dib u habeynta iyo mudnaanta siyaasadeed ee dowladda
Soomaaliya.
Midowga Yurub ayaa shaaca ka qaaday in ay ogolaadeen lacag dhan 20.5 milyan
oo Yuuro in lagu taageero miisaaniyadda dowladda federaalka Soomaaliya, waxaana
safiirka Midowga Yurub ee Soomaaliya Tina Intelman ay sheegtay in Soomaaliya ay
dhawaan gaari doonto marxalad taariikhi ah oo keeni doonta fursado cusub.
Tan iyo markii ay burburtay dowladdii dhexe ee Soomaaliya Soddon sano ka
hor, Midowga Yurub waxa uu ahaa mid si weyn u taageera dowladda Soomaaliya,
gaar ahaan dhinacyada ammaanka, siyaasadda iyo dhaqaalaha.
Wasiirka Wasaaradda Caafimaadka Xukuumadda Federaalka Soomaaliya iyo
daryeelka Dr Cali Xaaji Aadan ayaa khudbad ka jeediyay Shir-doceed looga
hadlayay muhiimadda Caafimaadku u leeyahay nabadda.
Shir-doceedka oo ka mid ah shirar doceedka ka garab dhacaya shirka Madasha
Caafimaadka Adduunka ee ka socda Xarrunta Qaramadda Midoobay ee magaalada
Geneva ayaa waxaa soo abaabulay Dowladaha Cumaan iyo Switzerland.
Waxaa shirkan ka soo qayb galay Wasiiro Caafimaad oo ka kala socday
Wadamada Central African Republic, Sierra Leone, Cameroon, Omaan, Tunisia
iyo Colombia. Waxaa dhanka kale shirka ka soo qayb galay He’ado farabadan oo ka
shaqeeya arrimaha Caafimaadka.
Shirkan ayaa wadankeena Soomaaliya wuxuu u lahaa muhiimad gaar ah waayo
wuxuu indhaha beesha caalamka ku soo jeediyay doorka bahda Caafimaadka dalkeenu
ay ka qaataan horrumarinta nabadda iyo badbaadinta shacabka Soomaaliyeed,
Dhanka kale wuxuu shirku taageero u muujiyay bahda Caafimaadka adduunka iyo
doorkooda nabada iyo horumarka bulshooyinka caalamka.
Wasiirka Caafimaadka ee Soomaaliya Dr Cali Xaaji Aadan ayaa shirka ka
sheegay Dowladda Soomaaliya in ay ka go’antahay in la horumariyo nidaam
Caafimaad oo kor u qaadaya bad-qabka shacabka Soomaaliyeed.
.jpg "UAE: Waxay taageertaa dadaallada lagula dagaallamayo argagixisada iyo sidii nabad looga dhalin lahaa Soomaaliya")
.jpeg)
