Soomaaliya oo 99% laga cafiyay deymihii ay ku lahaayeen waddamada la isku
yiraahdo Paris Club
Dowladda federaalka Soomaaliya ayaa mar kale guul wayn ka gaartay
barnaamijka dayn cafinta, kadib markii Naadiga Paris uu cafiyay 99% daynmihii
uu ku lahaa Soomaaliya, taas oo ah tallaabo muhiim ah oo laga gaaray
dadaallada ay dowladda federaalka ku dooneyso inay dib ugu biirto nidaamka
maaliyadeed ee caalamka.
Magaaladda Paris ee dalka Faransiiska,ayaa waxaa ku sugan wafti uu horkacyo
wasiirka maaliyada Soomaaliya iyadoo halkaas lagu soo gebagebayay wada
xaajood wakhti dheer qaatay oo ay la yeelanay waddamada ku middoobay naadiga
Paris ( Paris club)
oo ku lahaa Soomaaliya lacag ka badan 3.1 billion oo doolar, iyada oo laga
duulayo isafgaradka laga gaadhay wada xaajoodka ayaa waxa toban ka waddan ee ku
bahoobay Naadiga Paris ay kala saxeexdeen heshiis lagu dhaafayo dentii ay
Soomaaliya ku lahaayeen.
Tallaabadan ayaai waxay ka dhigantahay in Naadiga Paris Club ay u dhaafeen
xaddi deyn oo ah in ay ka cafinayaan lacag dhan 1.2 bilyan oo dollar, taas oo
ka badan intii ku waajibka ku ahayd hannaanka dayn cafiska (beyond HIPC debt
relief) ee loo yaqaan HIPC.Si loo sugo dhammaystirka hannaankan
Qorshahan ayaa waxaa sii xigi doona heshiisyo gaar gaar ah oo dal kasta
lala gali doono, si ay si rasmi ah daynta uga masaxaan buugaagtooda.
Waxay tani marag ka tahay horusocodka joogtada ah ee dadka iyo Dawladda
Soomaaliyeed ay ka samaynayaan dawladnimada dhiska, koboca dhaqaalaha iyo
maamul wanaaga.
“Waxaan ku boggaadinayaa dalaka daynta inaga dhaafay deeqsinimadooda iyo
garab istaagooda” ayuu yiri Biixi Imaan Cige oo ah Wasiirka Maaliyadda
Soomaaliya.
Sidoo kale wuxuu raaciyay “Waxaan joogna magaaladda Paris ee dalka
Faransiiska oo aan kaga qeyb galayno wadda xaajood aad u ballaaran oo aan
la yeelanayno naadiga Paris Club oo ay ku midaysan yihiin 10-ka dal ee deymaha
ugu badan nagu lahaa,Soomaaliya waxay soo martay geedi dheer oo ahaa
hanaan dib u dhis iyo qaabeyn hay’daha dowladda ah”.
Bishii Diseenbar ee sanadkii la soo dhafay 2023, waxaa Hay’ada Lacagta ee
IMF iyo bangiga Aduunka ay ku dhawaaqeen in ay Soomaaliya soo buuxisay
sharuudaha deyn cafinta si ay u hesho deyn cafin dhameystiren, intaas ka dib
waxaa waajib noqtay in aan wadda xaajood la bilowno dalalkii deymaha nagu lahaa
oo ay mudnaanta lahayeen naadiga Paris Club.
Guddoomiye Ku xigeenka Hay’adda Maareynta Musiboyinka Qaranka ee SoDMA Dr.
Axmed Cabdi Aadan, ayaa maanta la kulmay Safiir ku xigeenka Safaaradda
Imaaradka Carabta Md. Seyf Cali Al-rashaash.
Kulankaan ayaa looga hadlay sidii Dowladda Imaaradka Carabta ay hay’adda SoDMAuga caawin laheyd dib u habeynta biyo xireenka Sabuun ee duleedka degmada
Jowhar, oo muddo aan helin wax dib u dayactir ah, muhiimna u ah beeralayda ku
nool Gobolka Shabeellada Dhexe,
sidii gargaar Dowladda Imaaradka Carabta u garsiin laheyd meelaha fog-fog
ee dalka shacabka ku nool, si gaar ah maamulada Koonfur Galbeed iyo Jubbaland
iyo sii xoojinta xiriirka u dhaxeeya labada dhinac.
Guddoomiye Axmed ayaa Dowladda Imaaradka Carabta uga mahadceliyey sida
hagar la’aanta ah ee ay u garab taganyihiin shacabka Soomaaliyed iyo
Dowladdooda.
War qoraal ah oo kasoo baxay xafiiska Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka
Soomaaliya ayaa waxaa looga hadlay bilashada bisha barakeysan ee Ramadaan oo
maanta kow ah, maadaama laga sooman yahay waddamada Islaamka oo ay ka mid tahay
Soomaaliya.
Ugu horreyn Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa hambalyo u diray guud ahaan dadka
Soomaaliyeed, isaga oo la wadaagay hambalyada munaasabadda bisha Ramadaan.
“Dhammaan shacabka Soomaaliyeed iyo guud ahaan caalamka Islaamka waxaan
idiin ku hambalyeynayaa munaasabadda barakaysan ee bilashada bisha Ramadaan”
ayuu Xasan Sheekh Maxamuud.
Madaxweynaha ayaa sidoo kale shacabka Soomaaliyeed ka dalbaday laba arrin
oo muhiim ah, wuxuuna ka dalbaday inay caawiyaan dadka danta yar iyo inay u
duceeyaan dalka, si looga gudbo xaaladaha adag.
“Bisha naxariista iyo dambi dhaafka awgeed, waxaan dadka Soomaaliyeed ku
baraarujinayaa in ay u istaagaan taakuleeynta dadkeenna danyarta ah, oo ay
badiyaan Rabbi-bariga bishan barakaysan oo dalka iyo dadkaba ugu duceeyaan amni
iyo barwaaqo” ayuu mar kale yiri madaxweynuhu.
Waxaa kale oo uu sii raaciyay “Alle ha inaga aqbalo acmaasha wanaagsan,
Ramadaan kariim”.
Dhankiisa ra’iisul wasaare Xamza ayaa hambalyo u diray shacabka “Waxaan
hambalyo ku aadan curashada bisha barakeysan ee Ramadaan u dirayaa dhammaan
Ummadda Muslimiinta ah, gaar ahaan shacabka Soomaaliyeed.
Sidoo kale wuxuu kusii daray “Waxaan Allaah (SWT) waydiisaneynaa inuu na
waafajiyo cibaadada bisha Soon, sidoo kalena uu naga aqbalo”.
In ka badan 200 qoys oo ka mid ah shacabka degmada Xamar weyne ayaa maanta
ka faaideystay raashiin gargaar ah oo dowladda Istuga Imaaraadka Carabta ugu
deeqday.
Raashiinka oo ka kooban noocyada kala duwan ee cuntada ayaa Imaaraadka
Carabta ugu talagashay in ay ku soomaan dadka danta yar ee ku nool gobolka
Banaadir.
Qaar kamid ah dadkii loo qeybiyay raashinka ayaa dowladda iyo shacabka
Imaaraadka Carabta ugu mahadceliyay sida ay mar walba u garan taagan yihiin.
Guddoomiyaha degmada Xamar weyne, Cabdiqadir Maxamed Sheekh Cismaan ayaa
dhankiisa ka mahad naqay deeqda raashiinka ah ee la soo gaarsiiyay shacabka
degmada.
Shalay ayaa sidan oo kale Imaaraadka Carabta waxay raashiin gargaar ah
gaarsiiyay shacabka degmada Shingaani ee gobolka.
Barnaamijkan ayaa qeybka ah taakuleynta u sameynayaan shacabka tabaalaysan
inta lagu jiro bisha barakeysan ee Ramadan.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa xariga ka jaray xarun cusub oo loogu talagalay ka
hortagga isbeddelka cimilada iyo xaalufka deegaanka
Ra’iisul Wasaaraha Jamhuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xamsa Cabdi Barre
ayaa maanta xarigga ka jaray Xarun cusub oo qayb ka qaadanaysa ka hortagga
isbeddelka cimillada iyo nabaadguurka deegaanka.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa bogaadiyey dadaalka Wasaaradda Deegaanka iyo
Isbeddelka Cimillada ee la xiriira sidii loo heli lahaa Soomaaliya cagaaran oo
ka guuleysata saameynta ay isbeddelka cimilladu ku yeelatay deegaanka.
Mashruucan oo qeyb ka ah hirgelinta hal abuurkii Madaxweynaha Jamhuuriyadda
ee Soomaaliya Cagaaran iyo beerista 10, milyan oo Geed, ayaa waxa hirgelinteeda
iska kaashaday Wasaaradda Deegaanka iyo Isbeddelka Cimillada iyo Shirkadda ka
hortagga abaaraha, horumarinta deegaanka iyo duurjoogta ee Afrika (ADILP).
Hay’adda Maareynta Musiibooyinka Soomaaliya ayaa guddoomay shixnad labaad
oo gargaar ah oo ay ku deeqday dowladda Imaaraadka Carabta. Munaasabadan
oo lagu qabtay garoonka Aadan Cadi ee magaalada Muqdisho ayaa waxa ay ka dhigan
tahay tallaabo muhiim ah oo loo qaaday shacabka Soomaaliyeed xilliyada adag.
Raritaanka waxaa ku jira qaybo kala duwan oo ah cuntooyinka aasaasiga ah,
si taxadar leh loo doortay si loo daboolo baahiyaha degdegga ah. Laga soo
bilaabo badarka aasaasiga ah ilaa sahayda cuntada, tabarucaadka Imaaraadku waxa
uu higsanayaa in uu yareeyo gaajada iyo in kor loo qaado sugnaanta cuntada ee
kooxaha nugul.
Gargaarkan ayaa lagu daabulay diyaarad xamuul ah oo ay leedahay dowladda
Imaaraadka Carabta, taasoo calaamad u ah xiriirka xooggan ee labada dal. Saadka
hufan ayaa xaqiijiyay imaatinka sahayda muhiimka ah ee wakhtiga ku haboon,
taasoo xoojinaysa ka go'naanta Imaaraadka ee gargaarka bini'aadantinimo.
Kaaliyaha Madaxa Hay’adda Maareynta Musiibooyinka C/raxmaan Waaxid ayaa si
gaar ah uga guddoomay deeqdan mas’uuliyiinta Safaaradda Imaaraadka Carabta ee
Muqdisho. Wuxuu si kal iyo laab ah ugu mahadceliyey magaca shacabka
Soomaaliyeed, isagoo u aqoonsaday Imaaraadka inuu yahay saaxiib adag xilliyada
ay u baahan yihiin.
Mr. Waaheed ayaa yiri: “Dowladda Imaaraadku waxay si joogto ah u gacan
siineysaa Soomaaliya. Taageeradooda walaalnimo waxa ay wax weyn ka
bedeshay nolosha muwaadiniinteena”.
Iyada oo ay sii socoto gaarsiinta gar gaarka maalmaha soo socda, Hay’adda
Maareynta Musiibooyinka Soomaaliyeed waxa ay weli ka go’an tahay qeybinta wax
ku oolka ah iyo in si siman loo gaaro. Ballanqaadka Imaaraatka ee aan
leexleexa lahayn wuxuu u adeegaa sidii iftiin rajo mustaqbal ifaya oo
Soomaaliya ah.
.jpeg)
