Shirka Golaha Wadatashiga Qaran ee Soomaaliya ayaa la soo gaba gabeeyay, kaasoo
uu shir guddoominayay Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, iyadoo ay goob joog ka
ahaayeen madaxda dowladda Federaalka, Ra’iisul Wasaaraha, ku xigeenkiisa iyo
Duqa Muqdisho. caasimadda Muqdisho.
Shirkii ka socday magaalada Muqdisho intii u dhaxeysay 27-kii ilaa 31-kii
October ayaa laga soo saaray war murtiyeed ka kooban dhowr qodob iyo talooyin,
waxaana ugu waaweynaa.
Tacsi loo dirayo dhammaan shacabka Soomaaliyeed iyo eheladii iyo qaraabadii
ay ka geeriyoodeen dadkii ku shahiiday qaraxyadii ugu dambeeyay ee ka dhacay
dalka, gaar ahaan weerarkii ugu dambeeyay ee ka dhacay Isgoyska Soobi ee
magaalada Muqdisho 29-kii October.
Isagoo ammaanay guulihii is-daba-joogga ahaa ee ay gaareen ciidamada
qalabka sida iyo kacdoonkii kacaanka ee lagu ciribtirayay malleeshiyaadka
dhaqdhaqaaqa dhalinyarada “Khawaarij”.
Isagoo ammaanay gargaarka bini'aadantinimo iyo gargaarka ay u fidiyeen
dadka ay abaaruhu saameeyeen ee dowladda federaalka iyo dowlad goboleedyada,
shacabka Soomaaliyeed iyo beesha caalamka.
Isagoo ammaanay xasiloonida siyaasadeed, wada-noolaanshaha iyo
dimuqraadiyadda uu ku naaloonayo maamulka Somaliland, isagoo ugu baaqay madaxda
iyo shacabka inay ilaaliyaan xasilloonida iyo nabadda.
Waxaan ku ammaanay ganacsatada Soomaaliyeed iyo dawladda Puntland
hirgelinta mashruuca dekedda Garoowe oo noqday mid ku dayasho mudan.
In la bogaadiyo dadaallada Dowladda Puntland ay ugu jirto horumarinta
hannaanka dimoqraadiyadda iyo qabashada doorashooyin xor ah oo ay ka qayb
qaadanayaan shacabka deegaanka.
In la bogaadiyo dadaalka Dowladda Federaalka Soomaaliya ee ku aaddan
xoojinta xiriirka saaxiibada caalamka.
War murtiyeedka ayaa lagu xaqiijiyay in shirka la isku afgartay qodobadan.
Xaqiijinta amniga iyo la dagaalanka argagixisada.
Howlgalladan ciidanku waxa ay la socdaan istaraatiijiyadda qaran ee lagula
dagaallamayo maleeshiyaadka argagixisada iyo isku xirka dadaallada kala duwan
ee la xiriira.
Dhaqangelinta Heshiiskii Amniga Qaranka ee la saxiixay April 2017, waxaana
arrimaha farsamada ka shaqeyn doona guddi farsamo.
Dhiirigelinta dardar gelinta qorshaha kala guurka ah ee ciidamada qaranka
Soomaaliyeed ay si buuxda mas’uuliyadda amniga ugala wareegayaan ciidamada
ATMIS-ka.
Baahida degdega ah ee lagu maareeyo oo wax looga qabto saamaynta isbeddelka
cimilada iyo in la dhiso kaabayaasha u adkaysta masiibada.
In mudnaan gaar ah la siiyo gorgortanka siyaasadeed ee lagama maarmaanka u
ah dhameystirka dib u eegista dastuurka KMG ah iyo dhameystirka xubnaha ka
harsan dib u eegista dastuurka.
In dalka laga hirgeliyo nidaamka xisbiyada badan iyadoo dib u eegis lagu
sameeyo xeerarka xisbiyada iyo doorashooyinka.
In dalka oo dhan laga qabto doorashooyin xor ah oo daah-furan oo ku
salaysan codbixiyeyaal is-diiwaangeliyay iyo xisbiyo u tartamaya golayaasha
heerar kala duwan.
In laba jeer dalka lagu qabto doorasho, midda koowaad ee heer federaal, iyo
tan labaad ee dowlad goboleedyada xubnaha ka ah federaalka.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa dib u cusboonaysiiyey
ballan qaadkiisii ahaa la dagaalanka argagixisada iyo ciribtirka kooxda
argagixisada ah ee Al-Shabaab, kadib maalin ka dib magaalada Muqdisho oo ay ka
dhaceen labo qarax oo argagixisanimo oo galaaftay nolosha boqolaal shacab ah oo
ay ku jiraan haween iyo carruur.
Madaxweyne Maxamuud qudhiisa ayaa ku dhawaaqay in tirada dadka ku dhintay
qaraxyadii Zubi ee “argagaxa lahaa” ay kor u dhaafeen 100, in ka badan 300 oo
kalena ay ku dhaawacmeen.
Kadib booqashadiisa maanta uu ku tagay goobtii ay argagixisadu ka dhaceen ayuu
yiri: “Waan ka adkaan doonnaa, horayna waan uga adkaannay kooxdan xagjirka ah”,
isagoo soo hadal qaaday Xarakada Al-Shabaab ee Soomaaliya oo muddooyinkii
dambe kordhiyay weerarada.
Madaxweynaha Soomaaliya ayaa ka tacsiyeeyay muwaadiniintii Soomaaliyeed ee ay
Al-Shabaab “argagixisadu” ku laayeen isgoyska Zubi ee magaalada Muqdisho,
isagoo carrabka ku dhuftay in “arxan-darrada iyo cadawga argagixisadu ay u
hayaan dhammaan shacabka Soomaaliyeed ay si weyn u soo ifbaxday,” ayuu yiri.
xadgudubyada ay geysato, sida qaraxyada, dilka, toogashada, gubida ceelasha,
iyo burburinta masaajidda, ay la beegsaneyso haweenka, carruurta iyo waayeelka.
Wuxuu carrabka ku adkeeyay in dambiyada iyo xadgudubyada ay geystaan
maleeshiyada Al-Shabaab ay sabab u tahay lacagaha ganacsatada Soomaaliyeed ay
siiyaan, isagoo ku celceliyay baaqii uu u jeediyay ganacsatada Soomaaliyeed ee
ahaa in aysan lacagtaas siinin “cadowga argag
Madaxweynaha Soomaaliya ayaa ugu baaqay aqoonyahanada dalkiisa in ay
maleeshiyaadka Al-Shabaab ugu yeeraan “Khawaarijta”, taasi oo daaha ka qaadaysa
dhammaan “mabda’a beenta ah” ee ay ka aaminsan yihiin diinta Islaamka, isagoo
intaa ku daray: “Maanta ma jiro qof ka shakisan qorshaha rasmiga ah.
Argagaxisada Al-Shabaab meel kasta iyo waqti kasta oo ay dadkeena ku laayaan,
laakiin taasi ma socon doonto, dalkana waanu ka xorayn doonnaa.”
Dhankiisa Afhayeenka Ciidanka Booliska Soomaaliyeed Gaashaanle Sadiiq Aadam
Cali, ayaa faah faahin ka bixiyay labada qarax, wuxuuna sheegay in “argagixiso”
ay la beegsadeen xarumo waxbarasho oo ku dhow Isgoyska Zubi, halkaasoo xilliga
qaraxa uu dhacayay ay buux dhaafiyeen dad iyo gaadiid.
Afhayeenka Booliska ayaa sheegay in ciidamada ay heleen xogta qorshaha
“argagixisada”, isla markaana ay sameeyeen tallaabooyin taxadar leh, taasina ay
keentay “in ay yareeyaan khasaarihii cadowga” ay ku hayeen shacabka
Soomaaliyeed, isagoo taasi ku micneeyay in ciidanka Booliska ay ku dhibaateyn
jireen shacabka Soomaaliyeed. ayaa hadda ku hawlan tirinta khasaaraha ka
dhashay weeraradaasi, labada qarax.
Taliyaha Ciidanka Xoogga dalka Soomaaliyeed Sarreeye Guuto Adwa Yuusuf Raage,
ayaa caawa fiidkii kulan la qaatay Saraakiisha ugu sareysa Ciidamada Midowga
Afrika ee nabad ilaalinta u jooga dalka, “Atmis” oo ay ka wada hadleen dardar
gelinta wada shaqeynta labada dhinac, gaar ahaan xoojinta howlgallada
ciidamada. ka dhanka ah Al-Shabaab “malayshiyaadka” xiriirka la leh Al-Qaacida,
kaas oo ujeedkiisu yahay in meesha laga saaro "argagixisada" ee
doonaya inay khalkhal geliyaan amniga iyo xasilloonida.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa mar kale baaqii iyo
digniinta u jeediyay ganacsatada, ganacsatada iyo ganacsatada Soomaaliyeed,
kadib markii ay taageereen argagixisada, isla markaana aysan wax lacag ah
siinin Xarakada Al Shabaab.
Baaqa Madaxweynaha ayaa ku soo aadaya, kadib markii Sabtidii shalay ay Magaalada
Muqdisho ka dhaceen Qaraxyadii dhiigga badan ku daatay ee ay kooxaha
argagaxisada ahi ka geysteen Magaalada Muqdisho, kaasi oo ay ku waxyeeloobeen
dad rayid ah, waxaana Madaxweynaha Somaliya uu tacsi u diray muwaadiniintii ay
Shabaabku ku dileen Isgoyska Zubi ee Magaalada Muqdisho
Madaxweynaha dowladda Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay saqdii
dhexe gaaray isgooyska Soobbe ee magaalada Muqdisho, si uu ugu kuur galo
baaxadda khasaarihii ka dhashay qaraxyadii Al-shabaab ay halkaas ka geysteen.
Sidhookale Madaxweynaha dowladda Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa xalay saqdi dhexe gaaray isgooyska Soobbe ee magaalada Muqdisho, si uu ugu kuur galo
baaxadda khasaarihii ka dhashay qaraxyadii Al-shabaab ay halkaas ka geysteen.
Madaxweyne Xasan Sheikh ayaa tilmaamay in weerarkan uu sababay
dhimashada dad badan ku sugnaa goobtaas, wuxuuna ku tilmaamay dhacdo
naxdinta leh oo la diiwaan geliyey.
“Dadkeennaan la xasuuqay ee birmu geydada ah, waxaa ku jiray hooyooyin
ilmahooda dhabta ku haysta, aabeyaal xaalad caafimaad u socday, arday
waxbarasho loo soo diray, ganacsato la daalaa-dhacaysay nolosha qoysaskooda,
macallimiin iyo dhakhaatiir u adeegayey dadkooda. Qofka intaas xasuuqay, maxay
tahay qiilka uu u haysto, diinta uu daliishanayo iyo dadnimada uu sheegan
karo," ayuu yiri madaxweyne Xasan Sheikh.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa faray xukuumadda in gurmad deg deg ah ay u fidiso
dadka dhaawacyadu ay soo gaareen, qaarka xaaladoodu ay culustahayna loo
diyaariyo gargaar caafimaad, si degdeg ahna ay ugu shaqeyso isku duburidka
gurmadka shacabka ku waxyeeloobay qaraxyada argigixiso.
Madaxweynaha ayaa ugu baaqay dhammaan dadka Soomaaliyeed in ay u
istaagaan samata-bixinta dadkooda ku dhibaatoobay qaraxyada, loona midoobo
sidii gurmad iyo daryeel ay u heli lahaayeen qoysaska dadkii ku geeriyooday
qaraxyada.
Sidoo kale, Madaxweyne Sheekh Maxamuud ayaa sheegay in dowladdu ay waxbarasho
bilaash ah siineyso dhammaan ubadka Soomaaliyeed ee waalidiintooda ay ku
dhinteen qaraxyadii shalay.
Si kastaba ha ahaatee, in ka badan 100 qof ayaa la sheegay inay ku geeriyoodeen
qaraxyadan, halka boqolaal kalena ay ku dhaawacmeen. Sidoo kale dad badan ayaa
lagu la'yahay nolol iyo geeri.
Mudo todobaad ah ayaa waxaa magaalada Muqdisho ee caasimada Soomaaliya ka
dhacay xaflado iyo casho sharaf loo sameeyay Wadih Al-Othman oo ahaa safiirkii
Imaaraadka Carabta ee uu waqtigiisa dhamaaday.
xaley fiidkii, Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xasan
Sheekh Maxamuud, ayaa Xafiiskiisa Xarunta Madaxtooyada ee Caasimadda Muqdisho
ku qaabilay Safiirka Dowladda Imaaraadka Carabta ee uu waqtigeedu dhammaaday
Mudane Maxamed Axmed Cusmaan Al. Hammadi, si uu si rasmi ah u sagootiyo.
Madaxweynaha Soomaaliya ayaa uga mahadceliyey safiirka Imaaraadka dadaalka
uu ugu jiro horumarinta xiriirka labada dal ee Soomaaliya iyo Imaaraadka, kaas
oo ku dhisan dadaal wadajir ah iyo is ixtiraam.
Danjire Mohamed Ahmed Othman ayaa dhankiisa uga mahadceliyey Madaxweynaha
Soomaaliya wada shaqeyntii wacneyd ee uu kala kulmay mudadii uu dalka joogay,
isagoo carabka ku adkeeyay in uu ku hanweyn yahay in uu ka shaqeeyo caasimadda
Muqdisho, isagoo safiir ka ah dalkiisa si loo hormariyo Imaaraatka iyo Soomaaliya.
xiriirka hab lagu gaaro danaha guud.
Khamiisti ayaa Ra’iisul Wasaaraha XFS, Mudane Hamza Abdi Barre, ayaa caawa
casho sharaf sagootin ah u sameeyay safiirka Dowladda Imaaraadka Carabta u
fadhiyay Soomaaliya, Mudane Maxamed Axmed Alcusmaani.
Ra’iisul Wasaaraha ayaa uga mahad celiyey Dowladda Imaaraadka Carabta
taageerada ay siiso Soomaaliya, waxaana si gaar ah uu uga hadlay hawshii uu
Safiirku ka qabtay dalka mudadii sanadaha ahayd ah ee uu fadhiggiisu ahaa
Muqdisho.
Dhankiisa Danjiraha Dowladda Imaaraadka, ayaa Ra’iisul Wasaaraha uga mahad
celiyey wadashaqeynta iyo xiriirka soo jireenka ah, isaga oo si gaar ah uga
mahadnaqay munaasabadda cashada ah iyo hadiyado uu guddoonsiiyay Ra’iisul
Wasaaruhu.
Sidhookale Arbacadii, Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Soomaaliya Absher Omar
Jameh, ayaa Xafiiskiisa Xarunta Wasaaradda ee Muqdisho ku qaabilay Safiirka
Imaaraadka Carabta u fadhiya Jamhuuriyadda Soomaaliya Mudane Maxamed Axmed
Al-Othman, Wasiirka ayaa uga mahadceliyey ugana mahadceliyey Safiirka
Imaaraadka ee xilka ka sii degaya. Doorka horumarinta iyo horumarinta
xidhiidhka labada dal ee walaalaha ah, Kaalmo wax ku ool ah oo uu ka geystay
horumarinta xidhiidhka labada dal ee dhinacyada kala duwan.
Dhankiisa, Mudane Mohammed Ahmed Al-Othman ayaa bogaadiyay heerka wanaagsan
ee wada shaqayneed ee ka dhaxeeya Imaaraadka iyo Soomaaliya, isagoo uga mahad
celiyay taageerada uu ka helay madaxda Soomaaliya mudadii uu xilka hayay.
Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Federaalka ah ee Soomaaliya, Xamza Cabdi Berri,
ayaa goor dhow casho sharaf sagootin ah u sameeyay Safiirka Dowladda Imaaraadka
Carabta u fadhiya Soomaaliya Al-Othman.
Guddoomiyaha Baarlamaanka Soomaaliya Aadan Maxamed Nuur (Mdoobe) ayaa sidoo
kale waxa uu xafiiskiisa ku qaabilay Safiirka Dowladda Imaaraadka Carabta u
fadhiya Soomaaliya Mudane Maxamed Axmed Al-Othman, isaga oo ka warbixiyey
mudadii uu xilka hayay. Madoobe ayaa bogaadiyay dadaalka safiirka uu ugu
jiro xoojinta xiriirka labada dal ee walaalaha ah.
Shirkadda dhowaan loo saxiixay shidaal baarista Soomaaliya ee Coastline
Exploration ayaa $1.4m oo cunto ah ugu deeqday 6,000 oo qoys oo ku nool guud
ahaan Soomaaliya si ay gacan uga geystaan gurmadka macaluusha abaaraha.
Gurmadka Coastline Exploration ayaa la gaarsiin doonaa 6,000 oo Qoys, oo ku
sugan Hobyo, Kismaayo iyo Baraawe.
Sadexdaas goobood waa meelaha ay ku dhaw yihiin Ceelasha Shidaal ee
diyaarka ah kuwaas oo la siin doono lix nooc oo cunto ah oo ay ka mid yihiin Sonkor,
Bariis, Bur, Saliid, Baasto, iyo Caano.
Coastline Exploration, oo ah shirkad Maraykan ah oo fadhigeedu yahay Bariga
Afrika, waxaa loo aasaasay in ay gacan ka geysato horumarinta arrimaha
shidaalka.
Shirkaddu waxay rumeysan tahay inay jirto fursad weyn oo shidaal iyo gaas
looga heli karo xeebaha Soomaaliya.
Qoraalka ka soo baxay Coastline Exploration ayaa lagu sheegay in 2,000 qoys
oo ku nool gobol kasta la siin doono lix nooc oo cunto ah sida Sonkor, Bariis,
Bur, Saliid, Isbaanish iyo Caano. Qoys kasta ayaa heli doono 87.5 kg oo cunto
ah iyo sidoo kale 20 litir oo saliid ah.
Madaxa fulinta ee shirkadda shidaalka ee Coastline Exploration, Richard
Anderson oo ka hadlay lacagtaan ayaa sheegay inay uga qayb qaadanayaan
gurmaadka abaaraha ee Soomaaliya, isaga oo shaaciyey in dadka Soomaaliyeed ay u
baahan yihiin caawimaad.
“Soomaaliya waxay u baahan tahay caawin si ay u yareyso xaaladaha abaarta
& sidoo kale macluusha daba dheeraatay ee saameeyay qoysas badan. Waxaan
rajeyneynaa in deeqdan raashinka ah ay wax ka bedesho xaaladda. si dhibaatada
loo yareeyo” ayuu yiri Mr Richard.
Si kastaba, Soomaaliya ayaa haatan wajahaysao abaartii ugu darneyd muddo 40
sano ah, kaddib afar xilli oo xiriir ah oo roob yari uu sababay in xoolihii ay
dhintaan, dalagyadii beerahana ay baaba’aan, iyadoo dadka reer miyiga ah ee ku
nool meelaha ay adag tahay in la gaaro ay yihiin kuwa ugu daran. Waxay sidoo
kale abaarta saamaysaa ku dhawaad illaa 7.8 milyan oo qof oo ah kala bar dadka
iyo 90% dalka waxaa soo food saartay macluul.
Puntland ayaa ka laabatay go’aankeedii arrimaa shidaalka, waxayna
taageertay heshiiska wadaagga wax-soosaarka shidaalka ee kala saxiideen
dowladda federaalka iyo shirkadda Coastline Exploration.
Madaxweyne Deni oo maanta hadalka ka jeediyay furitaankii kalfadhiga 51-aad
baarlamaanka ayaa sheegay in Puntland soo dhaweynayso ka faa’iidaysiga
khayraadka Soomaaliya, islamarkaana ay diyaar u tahay in ay ka qaybqaadato
sidii looga faa’iidaynsan lahaa khayraadkaas.
“Dowladda Puntland waxay soo dhaweynaysaa ka faa’iidaysiga khayraadka
Soomaaliya,….sidaa daraadeed waxay Puntland diyaar u tahay in ay ka qaybqaadato
sidii looga faa’iidaynsan lahaa khayraadka dabiiciga ah” ayuu yiri Madaxweyne
Deni.
Puntland ayaa horay uga digtay dhaq-dhaqaaqyada la xiriira shidaalkaSoomaaliya ee waddo dowladda federaalka iyo in la fuliyo hindise sharciyeedka
batroolka ee la ansixiyay 2020 oo ay ku tilmaantay mid sharci darro ah.
War saxaafadeed ka soo baxay madaxtooyada Soomaaliya ayaa lagu xaqiijiyay
in shan qodob oo wax ka bedel lagu sameeyay heshiiskii la saxiixay February
2022, sidoo kale Maxamuud Mashruuc, Wasiiru dowlaha Wasaaradda Batroolka iyo
Macdanta ayaa sheegay in wax ka bedelka lagu sameeyay talo sharci oo khubaro
ah.
.jpeg)
