Wasiirka Wasaaradda Caafimaadka iyo daryeelka Bulshada Xukuumadda
Federaalka Soomaaliya H.E Dr. Cali Xaaji Aadam ayaa maanta Xarumaha Caafimaadka
ee guurguura oo loogu talagalay in wax loogu qabto Hooyada iyo Dhallaanka ku
wareejiyey Qaar ka mid ah Wasaaraddaha Caafimaadka ee Dowlad goboleedyada iyo
Gobolka Banaadir.
Munaasabdda lagu wareejinayey Gawaaridan u samaysan isla markaana u
qalabaysan sida Xarumaha Caafimaad waxaa goobjoog ka ahaa Wasiirada Caafimaadka
Maamulada Jubbaland ,Koonfurgalbeed, Hirshabeelle iyo Gobolka Banaadir, Madax
ka socotey Hay’adda UNFPA iyo marti Sharaf.
Gawaaridan loogu talagaley hanaanka cusub ee Caafimaadka guurguura oo
gaaraya ilaa Shan (5) Gaari ayaa waxbadan ka geysan doona yareytna xaaladaha
dhimasho ee dhaca xilliga dhalmada ee Hooyada iyo waliba wax kaqabashada
xilliyada ay dhacaan tacadiyada iyo kufsiyadda ka dhanka ah Haweenka
Soomaaliyeed taasoo lagula tacaali doono dhibaatadda soo gaarta.
Wasiirka Wasaaradda Caafimaadka iyo daryeelka Bulshada Xukuumadda
Federaalka Dr Ali Haji Aden ayaa sheegey in Gawaaridan qalabaysan ay wax wayn
ka tari doonaan Caafimaadka Hooyada iyo Dhallaanka gaar ahaan goobaha lagaynayo
sida magaalooyinka Baydhabo, Kismaayo, Doolow Beladwayne iyo Gobolka Banaadir.
Wasaaradda Caafimaadka iyo daryeelka Bulshada Xukuumadda Federaalka
Soomaaliya waxaa ka go'an wax ka qabashada baahiyaha Caafimaad ee ka jira Dalka
iyo sidii lagu horumarin lahaa Caafimaadka Soomaaliya si loo gaaro yoolka
horumarinta Caafimaadka ee Dowladda.
Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Xukuumadda Fedaraalka Soomaaliya Cilmi
Maxamuud Nuur ayaa magaalada Rabaat ee dalka Marocco ugu qeybgalay shirka
sanadlaha ah ee Hey'addaha Maaliyadda dalalka Carabta.
Shirkaan ka furmay magaalada Rabaat ee dalka Morocco ayaa ah mid diirada
lagu saarayo arrimaha dhaqaalaha iyo iskaashiga Hay'adaha dhaqaalaha ee dalalka
Carabta.
Wasiirka Maaliyadda Soomaaliya ayaa la wadaagay Hay'addaha iyo dowladdaha ka
soo qeybgalay shirkaan looga hadlaayo arrimaha horumarinta dhaqaalaha Soomaaliya
iyo hannaanka dib u habeynta Maaliyadda.
Wasiir Cilmi Maxamuud Nuur ayaa sheegay inuu ku booriyay wasiiradda dhigiisa ah
ee dalalka Jaamacadda Carabta iyo hay'addaha kale ee shirkaan ka qeybgalay iney
sii wadaan garab istaaga dowladda Soomaaliya iyo waliba dhameystirka
barnaamijka deyn Cafinta Soomaaliya.
"Waxaan maanta ka qeybgalay shirka sanadlaha ah ee Hey'addaha Maaliyadda
Dalalka Carabta oo maanta ka furmay magaalada Rabat ee Boqortooyada Morocco.
madaxda dowladaha iyo kuwa hey’adaha maaliyadda Carbeed, waxaan warbixin ka
siiyay arrimaha horumarinta dhaqaalaha iyo hannaanka dib-u-habeynta Maaliyadda
dalka" ayuu yiri Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Soomaaliya Cilmi Maxamuud
Nuur.
Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Soomaaliya ayaa intuu ku sugan yahay magaalada
Rabaat ee dalka Marooco kulamo gooni gooni ah la qaadan doona Wasiirada
dhiggiisa ah iyo Madaxda Hay’adaha Maaliyadda Jaamacadda Carabta.
Shirkaan waxaa ka qeyb galaya dowladdo iyo Hay'addo dhaqaale oo ka tirsan
dalalka Jaamacadda Carabta, kuwaas oo qaarkood dowladda Soomaaliya ku leh
lacago Malaayiin doollar oo deymo ah.
Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan Cunnada iyo Beeraha ee FAO iyo
Hay’adda Horumarinta Caalamiga ah ee Maraykanka (USAID) ayaa daah furay
mashruuc tijaabo ah oo lagu taageerayo ajendaha adkeysiga iyo la qabsiga
cimilada Soomaaliya.
Mashruucan oo loogu magac daray “Dib-u-noqoshada Nuglaanshaha Bulshada ee
Abaaraha iyo Rabshadaha dibadda”, ayaa waxaa fulinaya Hay’adda Cunnada iyo
Beeraha ee Qaramada Midoobay (FAO) oo kaashanaysa Dowladda Federaalka
Soomaaliya iyo Dowlad Goboleedyada xubnaha ka ah Dowladda Federaalka,
Hirshabelle. Koonfur-galbeed iyo Jubbaland, kuwaas oo leh wax-soo-saar
wanaagsan iyo hagaajinta sugnaanta cuntada ee Soomaaliya.
Hindisaha cusub waxa uu isku xidhayaa barnaamijyadii bini'aadantinimo ee
jiray, isaga oo siinaya qoysaska nugul dariiqa ay kaga tiirsan yihiin gargaarka
bini'aadantinimo ee ay ugu wajahan yihiin adkeysiga.
Wada-hawlgalayaasha ayaa ka wada shaqayn doona sidii ay u wanaajin
lahaayeen helitaanka qalabka beeralayda, dhisidda xirfadaha iyo awoodda wax-soo-saarka
cimilada-casriga ah, taageerada kala-duwanaanshaha dakhliga, iyo hagaajinta
suuq-geynta ee ku dhawaad 54,000 oo degganeyaasha miyiga ah.
Taageerada ayaa ku soo beegantay xilli xasaasi ah kadib in ka badan laba
sano oo abaar ah iyadoo Soomaaliya ay u baahan tahay in lagu maalgeliyo
waxqabadyada mustaqbalka fog ee dhinacyada wax soo saarka leh ee doonaya in ay
wax ka qabtaan sababaha asaasiga ah ee dhibaatooyinkan soo noqnoqda.
Etienne Peterschmidt oo ah wakiilka FAO ee Soomaaliya ayaa yiri "Waxa aan
hadda ku aragno Soomaaliya waa xaalad naxdin leh oo cimilada ah oo horseedda
dhibaatooyin bani'aadamnimo oo daran oo daba dheeraada." "Waxaan
u baahannahay inaan dadaalkeenna u jiheyno sidii bulshooyinku isku filnaan
lahaayeen oo ay uga bixi lahaayeen dhibaatooyinkaas, haddii aan si dhab ah u
doonayno inaan aragno Soomaaliya oo ka baxaysa marxaladdan musiibada ah,"
ayuu raaciyay.
"Mashruucyada kuwan oo kale ah, oo lala kaashanayo USAID, waxay
muujinayaan in ay jirto ballan qaad sii kordhaya oo lagula shaqeynayo dowladda
Soomaaliya si loo abuuro saameyn mustaqbalka fog ah iyo in la dhimo baylahda
miyiga iyo bulshooyinka cuntada soo saara," ayuu Peterschmidt ku daray.
Habka isku dhafan ee mashruuca oo dhinacyo badan leh ayaa dhisi doona
barnaamijyo ballaaran oo ay maalgeliso xafiiska USAID ee gargaarka
bini'aadantinimo, wuxuuna taageerayaa wax soo saarka dalagyada deegaanka ee
cimilada u fiican, calafka calafka ah iyo wax soo saarka kalluunka, kordhinta
suuqgeyntooda iyo ka qayb qaadashada kala-duwanaanshaha dakhliga iyo helitaanka
maalgelin hagaajinta nafaqada dadka ay saamaysay. Iyada oo taageero laga
helayo USAID, maalgelinta cusub waxay kor u qaadi doontaa hawlaha la qabsiga
iyo la qabsiga abaaraha ee jira, waxayna dhamaystiraysaa barnaamijyada adkeysiga
ee ururka ee gobolka.
“Mashruucan, waxaan si dhow ula shaqeyneynaa dowladda Soomaaliya si aan u
meeleyno maalgashi horumarineed oo ku saabsan maalgashiga bini’aadantinimo si
loo dhiso u adkeysiga bulshooyinka nugul ee naxdinta soo socota, loona yareeyo
baahida gargaarka bini’aadantinimo mustaqbalka,” ayuu yiri Ted Lawrence,
Ku-simaha Agaasimaha Hay’adda USAID. .
Hogaamiyayaasha waddamada ay ciidamada ka joogaan Soomaaliya ayaa isku
raacay in la sii wado dhimista ciidamada, iyadoo ku dhawaad 2,000 oo askari ay
dalka ka baxayaan bishii June, ayna ku xigaan 3,000 oo kale.
Hogaamiyeyaasha oo ku shirsanaa Kampala ayaa ku booriyay golaha ammaanka ee
Qaramada Midoobay inuu ka fiirsado qaadista cunaqabateynta hubka ee saaran
Soomaaliya.
Madaxda dalalka ay Ciidamadu ka joogaan Soomaaliya ayaa isku raacay in
ciidamada ATMIS ay gabi ahaanba Soomaaliya ka baxaan dhamaadka sanadka 2024, si
ay ciidamada qalabka sida ee Soomaaliya ula wareegaan masuuliyadda amni ee
dalka.
Waxay kaloo ku baaqeen in la helo dhaqaale ku filan iyo taageero saadka ah oo
la siiyo Ciidamada Xoogga Dalka Soomaaliya.
Madaxda ayaa bogaadiyay guulaha Ciidanka Xoogga Dalka ay ka soo hoyeen
howlgalka xoreynta dalka iyo dagaalka ka dhanka kooxda Alshabaab, dagaalkaas oo
sababay in laga xoreeyo degaano ay muddo maamulayeen.
War muriyeedka ayaa ugu dambayn hoosta looga xariiqay ahmiyadda qarannimada,
Madax-bannaanida Siyaasadeed, & Midnimada Soomaaliya.
Imaaraadka Carabta iyo Boqortooyada Cambodia ayaa si guul ah u soo
gabagabeeyay wada-hadallo heshiis iskaashi oo dhaqaale oo dhammaystiran, iyadoo
la isku afgartay dhammaan qodobbada heshiiskan, taasoo u gogol xaareysa waa
cusub oo iskaashi ganacsi iyo maalgashi oo u dhexeeya labada waddan ee
saaxiibka ah.
Iyaga oo xaqiijinaya in si guul leh uu ku dhammaaday wada-hadallada, Dr.
Thani bin Ahmed Al-Zeyoudi, Wasiiru-dawlaha Ganacsiga Dibadda, iyo Ban Surasak,
Wasiirka Ganacsiga ee Boqortooyada Cambodia, waxay saxiixeen bayaan wadajir ah
oo ay ku shaacinayaan gabagabada qodobbada ugu dambeeya ee heshiiska heshiiska,
iyadoo ay goob joog ka ahaayeen mas’uuliyiin ka tirsan labada dhinac, sida lagu
sheegay war-saxaafadeed ka soo baxay Wasaaradda Dhaqaalaha.
Heshiiska Iskaashatada Dhaqaale ee Dhamaystiran ee u dhexeeya UAE iyo
Cambodia waxa uu kiciyaa korodhka iyo kala-duwanaanta ganacsiga dhexdooda iyada
oo meesha laga saarayo khidmadaha, ka gudubka caqabadaha ganacsiga ee aan
tacriifta ahayn iyo kor u qaadida isdhaafsiga badeecadaha, adeegyada iyo
maalgashiga.
Heshiiskani waxa uu ka yimid xidhiidhka dhaqaale ee sii kordhaya ee u
dhexeeya Imaaraadka iyo Cambodia, kaas oo 2022 sababay in ganacsiga aan
saliidda ahayn uu kor u dhaafo qiimihiisu dhan yahay $401.3 milyan, taas oo ka
dhigan kobaca 31 boqolkiiba marka loo eego 2021, iyo 146 boqolkiiba marka loo
eego sannadkii ka horreeyay ( Covid) 2019 masiibo ah. Marka la eego
maalgashiga, maalgashiga tooska ah ee shisheeyaha ee wadajirka ah wuxuu gaaray
$3.8 milyan dhammaadka 2020.
Dhaqaalaha Cambodia waxaa loo arkaa dhaqaale rajo leh oo ka jira gobolka
Koonfur-bari Aasiya, maadaama kobaciisa sanadka 2022 uu gaaray 5.1 boqolkiiba,
heshiisku wuxuu fursad cusub siin doonaa Dhoofinta ugu weyn ee Cambodia, oo ay
ku jiraan badarka, miraha, hilibka, cuntooyinka warshadaysan, dharka, kabaha.
iyo alaabta hargaha. Iyadoo Imaaraadku uu doonayo inuu balaadhiyo
dhoofinta mishiinada, saliidaha, saliidaha, baabuurta iyo qaybaha baabuurta,
taas oo ay u dheer tahay abuurista fursado maalgashi oo xagga saadka,
kaabayaasha, socdaalka iyo dalxiiska iyo tamarta dib loo cusboonaysiin karo.
Dawladda Boqortooyada Cambodia waxay taageertaa isbeddelka ku wajahan
caalamiyeynta iyada oo loo marayo xoraynta ganacsiga caalamiga ah si loo hubiyo
in iskaashigu udub dhexaad u yahay horumar dhaqaale oo waara oo loo dhan
yahay. Si taas loo gaaro, Cambodia waxay heshiisyo ganacsi oo xor ah la
leedahay Shiinaha iyo Kuuriyada Koonfureed, iyo sidoo kale balaadhinta
heshiiska ganacsiga xorta ah ee hoos yimaada Ururka Koonfur-bari Aasiya (ASEAN)
oo loo yaqaan Iskaashiga Dhaqaalaha Guud ee Gobolka (RCEP).
Xoghayaha Joogtada ah ee Wasaaradda Difaaca Uganda, Ms Rosette Byengoma iyo
dhiggeeda Wasaaradda Arrimaha Dibadda Uganda, Vincent Bagiire, ayaa si wadajir
ah u shir guddoominayay kulan ay isugu yimaadeen Xoghayeyaasha Joogtada ah,
taliyeyaasha Ciidamada Difaaca iyo Saraakiil Sare oo ka socday dalalka ay
ciidamada ka joogaan Soomaaliya ee ku jira howlgalka Midowga Afrika ee ATMIS.
Shirkan ayaa looga dooday warbixinno farsamo oo lagu meel marindoono shirka
ay yeelanayaan madaxweynayaasha dalalka ciidamada ugu deeqay howlgalka nabad
ilaalinta Midowga Afrika ee Soomaaliya, kaasoo berito magaalada Kampala.
Shirka ayaa lagu bogaadiyay dalalka ciidamada ATMIS ku deeqay, kuwaas oo lagu
ammaanay inay door muhiim ah ka qaateen nabadda, amniga iyo xasiloonida
Soomaaliya, ayna ka qeyb qaateen isbadalka siyaasadda, tababarada iyo in la
xoreeyay goobihii ay maamulayeen Al-Shabaab.
Xoghayayaasha joogtada ah ayaa hoosta ka xarriiqay in loo baahan yahay dadaallo
wadajir ah oo heer gobol ah oo ku aaddan la dagaallanka khatarta argagixisada.
"Khatarta argagixisanimadu ma garanayso xuduudaha, waxaana waajib ku ah
gobolka in si wadajir ah looga wada shaqeeyo sidii loola dagaalami lahaa, ugu
dambeyntiina meesha looga saari lahaa dhammaan kooxaha argagixisada ah iyo
xulafadooda," ayuu yiri Mr Bagiire.
Waxa uu ku nuux-nuuxsaday in loo baahan yahay in si wadajir ah loogu diyaar
garoobo, isla markaana waqti ku habboon loo diyaariyo, geeddi-socodka dhimista
ciidamada ATMIS, wuxuuna hoosta ka xarriiqay baahida loo qabo in la helo agabka
loo baahan yahay marka la fulinayo dhimista ciidamada.
.jpeg)
